Suốt hai mươi năm qua, Tôn Diệu Dao chỉ là một bà nội trợ bình thường, cuộc sống xoay quanh việc nấu ăn và chăm sóc con cái. Khi 46 tuổi, mặc dù không hề trải qua đào tạo nghệ thuật chuyên nghiệp, cô bắt đầu vẽ tranh. Bốn năm sau, cô đã tổ chức hai triển lãm cá nhân và nhận được nhiều phản hồi tích cực.
Các tác phẩm của Tôn Diệu Dao.
Họa sĩ nổi tiếng Trần Đan Thanh thậm chí còn nói rằng, tranh của Tôn Diệu Dao khiến ông "ghen tỵ" với cảm giác mạnh mẽ, dữ dội và sức sống đáng kinh ngạc mà các họa sĩ chuyên nghiệp không thể sánh kịp.
Khi phóng viên đến thăm Tôn Diệu Dao tại căn nhà nhỏ của mình tại Hợp Phì, tỉnh An Huy, Trung Quốc, cô ấy giản dị và trong sáng như những bức tranh của mình, mặc một chiếc váy dài màu đen. Trên khuôn mặt mộc không trang điểm cùng một chút ngại ngùng khi kể về việc cô đã mua một đôi hoa tai ngọc trai trị giá hơn 100 nhân dân tệ (khoảng 350 nghìn đồng) cho buổi khai mạc triển lãm, nhưng cuối cùng lại cảm thấy không phù hợp và đã tháo chúng ra.
Tôn Diệu Dao bên những bức tranh của mình.
Tôn Diệu Dao chia sẻ: "Vẽ tranh khiến tôi cảm nhận như được sống lại lần nữa, tôi muốn dùng phần đời còn lại của mình để làm những điều mình yêu thích".
01 - "Tôi muốn dùng phần đời còn lại của mình để làm những điều mình yêu thích"
Hạt giống hội họa trong trái tim Tôn Diệu Dao đã được gieo từ sớm. Vì cha cô chơi đàn hồ chính cho đoàn kịch ở huyện, nên từ nhỏ cô cũng được tiếp xúc với đàn hồ. Khi học trung học cơ sở tại trường nghệ thuật Kịch Hoàng Mai ở An Huy, cuộc sống hàng ngày của cô là tìm một góc khuất để luyện đàn.
Hạt giống hội họa này đã chôn vùi trong nhiều thập kỷ. Cô kể rằng mình mới sinh con ở tuổi 29, mặc dù sau khi tốt nghiệp trường học được phân công làm việc tại một nhà hát nghệ thuật, nhưng do bận rộn sau khi sinh con, cô gần như không đi làm nữa. Từ khi con trai chào đời cho đến khi hoàn thành đơn xin vào đại học, gần 20 năm, việc chăm sóc con cái chính là trung tâm cuộc sống của cô ấy. Buổi sáng thức dậy từ 6 giờ để nấu bữa sáng, đưa con đến trường, sau đó trở về nhà nấu cơm, rồi đón, lại đưa, mỗi ngày phải đi đến vài chuyến, cuối tuần còn phải đưa con đến các lớp học kỹ năng khác.
"Mỗi ngày trôi qua quá bận rộn đến nỗi tôi không có thời gian để làm những việc riêng của mình, nhưng trong lòng luôn có một ước mơ chưa bao giờ trở thành hiện thực". Khi con trai vào cấp 3, cháu không cần đưa đón nữa, thời gian rỗi của cô bỗng nhiên nhiều lên. Tôn Diệu Dao nhanh chóng tìm thấy một phòng tranh dành cho người lớn trên mạng và đặt lịch học thử. Trước đó, cô hoàn toàn không có kinh nghiệm vẽ tranh, thậm chí còn không biết vẽ phác thảo, nhưng phòng tranh cho phép cô tự do bắt đầu vẽ tranh trực tiếp.
"Lúc đầu tôi chọn một bức tranh của Monet tương đối đơn giản để bắt chước, và khi hoàn thành xong, tôi cảm thấy rất hạnh phúc. Bởi vì tôi chưa bao giờ nghĩ rằng mình có thể vẽ, có thể hoàn thành một bức tranh một cách trọn vẹn, và nó trông cũng khá ổn" - Tôn Diệu Dao chia sẻ.
Tôn Dao Dao vẽ tranh sơn dầu trong phòng tranh.
Kể từ đó, cô bắt đầu những ngày "nghiện" vẽ tranh, mỗi tuần đều đến phòng tranh hai lần, mọi người trong phòng tranh đều gọi cô là "Dao Dao chăm chỉ". Sau khi con trai đi du học, cô sang Canada học cùng con và cũng tìm được một phòng tranh gần nhà để thực hành. Trong thời gian dịch bệnh, phòng tranh đóng cửa, căn hộ cho thuê của cô rất nhỏ và không thuận tiện để vẽ tranh sơn dầu, vì vậy cô chỉ có thể mua sổ và bút chì màu từ trên mạng để bắt đầu thử vẽ trên giấy.
Bức tranh "Núi xa" và "Một góc quán cà phê" mà Tôn Diệu Dao vẽ trên giấy.
Tôn Diệu Dao là một người sống nội tâm, cô khá nhút nhát, nhưng để vẽ tranh, cô đã chủ động liên lạc với người bạn học cũ đã 30 năm không liên lạc - bởi đó là giáo viên duy nhất cô biết trong lĩnh vực nghệ thuật. Ngày đó, anh - Chu Xuân Lâm được nhận ào Khoa tranh sơn dầu của Học viện Mỹ thuật Trung ương và hiện là trưởng khoa Tranh sơn dầu tại Học viện Nghệ thuật Trung Quốc. Diệu Dao chia sẻ: "Anh ấy từ đầu đã rất khích lệ tôi, nói rằng tôi vẽ rất tốt và cần phải kiên trì tiếp tục". Sự khích lệ của Chu Xuân Lâm đã mang lại cho cô rất nhiều tự tin, và từ đấy, cô vẽ một bức mỗi ngày, cho đến khi về nước, cô đã hoàn thành hơn một trăm bức tranh.
Tôn Diệu Dao đi phác thảo ở khắp nơi.
Tôn Diệu Dao nói rằng cô có thành tích học tập rất tốt trong chuyên ngành âm nhạc, nhưng do không đậu đại học trong bối cảnh của thời đó, cô tỏ ra tiếc nuối vì "không đọc được nhiều sách", nhưng với việc vẽ tranh, cô không ngờ rằng mình sẽ nhận được nhiều phản hồi bất ngờ hơn. Năm 2021, ở tuổi 48, cô được nhận vào lớp đào tạo tranh sơn dầu của Học viện Nghệ thuật Trung Quốc. "Tôi thực sự không nghĩ họ sẽ nhận mình, tôi cảm thấy rất vui mừng. Trong năm đó, tôi là người vẽ nhiều nhất trong lớp, mỗi ngày đều vẽ cho đến khi thầy giáo phải dùng đèn pin tới để đuổi học viên mới chịu đi".
Giáo viên Thái Vũ Kỳ của phòng phục chế tranh dầu còn đưa tranh của cô cho họa sĩ nổi tiếng Trần Đan Thanh xem, và ông không chỉ khen ngợi cảm giác mạnh mẽ, dữ dội và năng lượng sống động của cô, mà thậm chí còn vẽ theo một bức. Nhìn lại cho đến ngày nay, Diệu Dao vẫn cảm thấy không thể tin được: "Vẽ tranh mang lại cho tôi quá nhiều bất ngờ và cảm giác hạnh phúc, tôi rất biết ơn".
02 - Ôm lấy cô đơn một cách ấm áp
Diệu Dao dường như đã trải qua cảm giác cô đơn xuyên suốt các giai đoạn trong đời. Từ khi còn nhỏ, cô đã tập đàn hồ một mình, và sau khi kết hôn, việc phải về nhà sớm để chăm sóc con khi đi chơi cùng bạn bè cũng khiến cô dần rút lui khỏi các cuộc tụ tập.
Tôn Diệu Dao khi còn nhỏ thường đến công viên một mình chơi với kiến hoặc hái hoa dại.
Tuy nhiên, cô đã chọn cách ôm lấy sự cô đơn ấy một cách ấm áp:"Không phải giao tiếp với người khác cũng tốt, tôi có vẻ thích hơn những thứ trong tự nhiên hơn". Khi còn là một đứa trẻ không có bạn chơi cùng, cô thích đến công viên đối diện nhà mình để hái hoa dại, quan sát chuồn chuồn và chơi đùa với kiến.
Sau khi bắt đầu vẽ tranh, cô tự nhiên ghi lại những chi tiết nhỏ bé và niềm vui giản đơn từ thiên nhiên: Hai con vịt đang chơi đùa trong cánh đồng lúa màu vàng, khói bếp nấu của một gia đình nông dân thoang thoảng từ phía xa; những bông hoa dại hái từ công viên được cô khéo léo sắp đặt trên bức tranh tạo nên sự hài hòa với sắc vàng và trắng; những quả bí nhỏ được bỏ quên ở góc chợ, mà cô mua về vẽ như một món bảo bối... "Tôi rất thích cảm giác yên tĩnh, cô đơn, dù chỉ có một mình nhưng cảm thấy ấm áp" - Diệu Dao tâm sự.
Chú sóc nhỏ Diệu Dao gặp ở công viên tại Canada.
Bây giờ, khi con cái đã trưởng thành và tự lập, chồng bận rộn với công việc, Diệu Dao đã một mình bước trên con đường hội họa, cô mô tả gia đình mình "mỗi người một việc". Khi hỏi cô có nhớ con không, cô ấy nói rằng: "Tất nhiên là có nhớ, nhưng tôi thấy mọi người làm việc của mình thì tốt hơn, chúng tôi cũng không làm phiền lẫn nhau. Bây giờ, tôi cũng thực sự tận hưởng cảm giác cô đơn này".
Trên bàn nhỏ trong phòng tranh, có một bức tranh nhỏ về con sóc. Diệu Dao háo hức giới thiệu đó là con sóc cô gặp ở công viên Canada. Con sóc không như những con khác, không chạy đi khi bị làm phiền, mà điềm tĩnh đi lại. "Suốt nửa giờ, tôi chỉ ngồi đối diện nó, cảm giác như đang nói chuyện với nó". Về nhà sau đó, cô ấy đã vẽ nó, một màu xanh đặc biệt, bụng trắng tinh, đuôi phớt vàng, hy vọng một ngày nào đó sẽ gặp lại nó.
Một lần khác cô ấn tượng khi vẽ mẫu người, mọi người đang vẽ một người mẫu già hơn 70 tuổi, một con chuồn chuồn bất ngờ bay vào lớp và cô đã bắt nó, quan sát nó và cũng phác họa nó vào bức tranh. Diệu Dao trước đây ít khi vẽ chân dung, nhưng bà Tasha lại là một ngoại lệ. Bà Tasha cũng là một họa sĩ minh họa, tiếp tục vẽ cho đến hơn 90 tuổi, nuôi rất nhiều động vật nhỏ trong nhà, hàng ngày làm việc trong vườn, trồng hoa bốn mùa, mặc váy họa tiết hoa, đội khăn trùm đầu.
"Tôi rất thích trạng thái của bà, có một mong muốn mạnh mẽ để vẽ bà, một bức chưa đủ, thế là tôi vẽ đến mười mấy bức, thậm chí vẽ từ 11 giờ đêm đến 6 giờ sáng cũng không thấy mệt. Đó là kiểu sống lý tưởng của tôi" - Diệu Dao háo hức chia sẻ.
Mặc dù đã tổ chức hai cuộc triển lãm cá nhân, Diệu Dao không cho rằng mình là "họa sĩ", cô chỉ là một người "rất thích vẽ tranh". Trong phòng còn có nhiều bức tranh chưa từng được trưng bày, phần lớn là các tác phẩm từ giai đoạn đầu. Trên bàn có một bức tranh mang tên "Mùa thu ở vùng Akita", được tạo thành từ vài khối màu lớn, đó là bức tranh vẽ từ thực tế đầu tiên của cô.Lần đó theo giáo viên Chu Xuân Lâm đến Phúc Kiến, thậm chí cả sơn, cọ, khung tranh và giá đều do giáo viên Chu mượn giúp, nhưng khi đến đó, cô không dám vẽ. Vì mọi người đều là học sinh hoặc giáo viên chuyên nghiệp, cô sợ bị người khác cười chê.
Một buổi sáng trôi qua, trước mặt cô vẫn chỉ là một mảnh vải trắng, khi mọi người đi ăn trưa, cô không muốn đi, nên đã ở lại vẽ tranh. Sau này, cô mới biết bức tranh ấy được nhiều người xem và cảm thấy xúc động.
Tác phẩm nổi tiếng nhất trong studio là "Những bức tranh cuộc đời của bà Tasha". Nhiều người rất thích những bức tranh này nhưng cô chưa muốn bán mà muốn giữ lại cho riêng mình.
Cô ấy muốn giữ lại một kỷ niệm, cũng như một lời nhắc nhở cho bản thân mình. Nhiều người lo lắng rằng, sau khi học hỏi nhiều, cô ấy sẽ mất đi sự 'chân thành', và thực lòng mà nói, cô ấy cũng sợ điều đó. Cô ấy không muốn mất đi thứ quý giá nhất đối với mình, cũng không muốn quên mất niềm vui ban đầu mà hội họa mang lại. Nhìn thấy chúng khiến cô ấy nhớ lại tâm trạng khi mới vẽ chúng lần đầu.
Nhìn Diệu Dao bận rộn trong xưởng của mình, có vẻ như cô ấy đang tiếp cận gần hơn với thế giới trong tranh vẽ của mình. Cô ấy giống như bà Tasha, chìm đắm trong thời gian của riêng mình, trước khi vẽ những bức tĩnh vật, cô ấy điều chỉnh bình hoa, ngượng ngùng cười và hỏi phóng viên liệu như vậy có tốt hơn không, có vẻ hơi không chắc chắn, nhưng khi bắt đầu vẽ, cô ấy lại rất quyết đoán và dứt khoát.
"Sự tự do" mà cô hằng mong ước hàng chục năm trước không còn là tưởng tượng xa vời mà cô ấy chỉ có thể ngắm nhìn. Diệu Dao nhấn mạnh rằng: "Nhiều người nghĩ rằng tôi đã hy sinh quá nhiều, ở nhà chăm sóc con cái mấy chục năm và không có sự nghiệp của riêng mình, nhưng tôi không nghĩ vậy. Thời gian và năng lượng mà tôi đã dành cho gia đình và con cái thực sự mang lại cho tôi rất nhiều niềm vui và chúng tôi cùng nhau trưởng thành, tôi không hề hối tiếc.
Nhưng bây giờ tôi muốn dành nhiều thời gian hơn cho những điều tôi muốn làm. Cuộc sống thực sự rất ngắn ngủi, tôi phải nắm bắt từng khoảnh khắc, tôi nghĩ mình vẫn còn kịp. Vẽ tranh cho tôi cảm giác như được tái sinh".
Ánh nắng mùa đông chiếu rọi mặt hồ, làm nó lấp lánh, những cây lau cỏ được xáo trộn ngẫu nhiên bên bờ hồ, ngọn núi phía bên kia và cành cây trụi lủi nổi bật lên màu sắc lạnh lẽo, Tôn Diệu Dao chỉ cho phóng viên thấy tổ chim và một con chim bay xa trong khoảng cách, và sau đó cô ấy lưu giữ tất cả những điều đó trên bức tranh.
Khi vẽ ngoại cảnh, cô ấy dành cả ngày để vẽ, vị trí di chuyển của mặt trời báo hiệu thời gian trôi qua, nhưng cô ấy giữ lấy thời gian dưới cây cọ của mình: "Nếu ai đó hỏi tôi thời gian của bạn đi đâu, tôi sẽ nói rằng tất cả thời gian của tôi ở trong những bức tranh của tôi, đó là cách tôi muốn biểu đạt bản thân".