Theo thông tin từ tờ New York Times, chất độc hại không lường trước được đã xuất hiện xung quanh ta, đặc biệt là hợp chất perfluoroalkyl và polyfluoroalkyl (PFAS), được biết đến với khả năng chống nước đáng kể. PFAS thường xuyên được phát hiện trong nhiều sản phẩm chống nước và dầu, bao gồm: đồ ăn đóng gói, dụng cụ nhà bếp như chảo chống dính, đồ nội thất và áo mưa...
Việc tiếp xúc với PFAS liên kết với nhiều nguy cơ sức khỏe, từ ung thư đến các vấn đề sinh sản. Tình trạng phổ biến của PFAS trong sản phẩm tiêu dùng cũng nghĩa là chất này thường được tìm thấy trong đất, nước uống, nhà ở và thậm chí là trong cơ thể chúng ta.
Thuật ngữ PFAS ám chỉ một nhóm lớn gồm hơn 4.000 hợp chất hóa học được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất và đời sống tiêu dùng. Dù khác biệt về cấu trúc hóa học, chung quy, nhiều người đánh giá các hợp chất này gần như không phân hủy trong môi trường tự nhiên, có khả năng tồn tại qua nhiều thế kỷ.
Đặc tính kiên cố này giúp PFAS trở nên quý giá trong nhiều ứng dụng. Các sản phẩm đã qua xử lý PFAS thường có khả năng chống thấm nước, dầu mỡ vượt trội, là lý do vì sao chúng hiện diện nhiều trong các vật dụng cần duy trì độ sạch, khô như: chảo chống dính, thảm, đồ dùng ngoài trời, mỹ phẩm, hộp pizza và túi bỏng ngô cho lò vi sóng. Gần đây, PFAS còn được phát hiện trong nhiều đồ dùng từ đĩa, đũa dùng một lần tới quần áo.
Các sản phẩm sử dụng PFAS ở quanh ta và được rất nhiều người dùng
Các nhà nghiên cứu đang xem xét ảnh hưởng của PFAS đến sức khỏe, với việc chỉ một số ít trong số hơn 4.000 hợp chất PFAS có tiềm năng gây hại.
Các chuyên gia khẳng định, việc tiếp xúc một lần với sản phẩm chứa PFAS không đủ để gây ra nguy hiểm. Tuy nhiên, do sự phổ biến và khả năng tích tụ theo thời gian trong cơ thể, người tiêu dùng cần lưu ý đến mức độ tiếp xúc hợp lý với chúng.
Cần phải chú ý đặc biệt đến ba nhóm sản phẩm chính: dụng cụ nấu chống dính, bao bì thực phẩm chống thấm, và các sản phẩm chống nước, dầu mỡ. Đồng thời, người dùng nên xem xét đầu tư vào hệ thống lọc nước.
Tránh xa dụng cụ nấu ăn có chứa PFAS. Hầu hết dụng cụ nấu chống dính hiện nay đều bao gồm PFAS. Nên cân nhắc chuyển sang dùng nồi, chảo gang, inox hoặc gốm, và tránh dùng dụng cụ chống dính đã qua sử dụng lâu năm.
Giảm tiếp xúc qua đường ăn uống với bao bì giấy, carton, sợi thực vật, chẳng hạn như đĩa giấy dùng một lần hoặc hộp pizza, túi bỏng ngô cho lò vi sóng, thường chứa PFAS để chống thấm dầu mỡ.
Các món đồ "chống dính, chống thấm" như áo mưa, chảo chống dính sử dụng PFAS có khả năng gây ảnh hưởng đến sức khỏe
Nếu nghi ngờ nguồn nước của bạn có thể nhiễm PFAS, hãy cân nhắc mua bộ lọc nước. Đồng thời, hạn chế sử dụng vải có khả năng chống thấm nước, chống bẩn mà không rõ ràng khẳng định không chứa PFAS.
Mặc dù các công ty đang phát triển phương pháp chống thấm không sử dụng PFAS, phần lớn sản phẩm hiện nay vẫn dựa vào PFAS. Các nghiên cứu khoa học đã liên kết PFAS với nhiều vấn đề sức khỏe như tăng cholesterol, viêm loét ruột, suy giảm chức năng tuyến giáp, giảm miễn dịch ở trẻ em, tăng huyết áp và tiền sản giật trong thai kỳ, sinh nhẹ cân, rối loạn gan và ung thư.
Con người chủ yếu tiếp xúc với PFAS qua ăn uống và hô hấp. Những tác động tiêu cực nghiêm trọng nhất thường thấy quanh những nơi sản xuất hoặc sử dụng PFAS. Do PFAS có khả năng pha lẫn vào nước, chúng xuất hiện khắp các đại dương, hồ, suối, hồ chứa, nước uống đô thị và mưa ở mọi lục địa, kể cả Bắc Cực. Với đặc tính khó phân hủy, PFAS được phát hiện trong cơ thể nhiều loài động, thực vật, ngụ ý rằng chúng sẽ quay trở lại chuỗi thức ăn của chúng ta.
PFOA được công bố là chất gây ung thư nhưng nó vẫn đang được sử dụng cho 1 số sản phẩm chống dính, chống nước như chảo chống dính
Bên cạnh đó, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã hoàn tất đánh giá về mối liên hệ có thể có giữa hai "hóa chất vĩnh cửu" và bệnh ung thư ở người. Theo đó, axit perfluorooctanoic (PFOA), là chất gây ung thư hoặc chất gây ung thư (Nhóm 1). IARC cho biết đủ bằng chứng về ung thư liên quan đến PFOA ở một loài động vật thí nghiệm (phòng thí nghiệm). Họ cũng tìm thấy bằng chứng 'mạnh' rằng PFOA có thể gây ra những thay đổi trong cơ thể con người có thể dẫn đến sự phát triển của ung thư.
Tại Mỹ, PFOA – một trong những hợp chất PFAS độc hại nhất phần lớn bị loại bỏ và sắp được công nhận là chất độc hại. Dù chưa hiểu hết tác động của PFAS đối với sức khỏe con người, vẫn có lí do để hạn chế tiếp xúc với chúng nếu có thể.