Không ai là không biết đến Khổng Tử (551-479 TCN) - một trong những nhà tư tưởng và triết gia vĩ đại nhất của Trung Quốc, sống vào thế kỷ thứ 6 TCN.
Tuy nhiên, thông tin về vợ của Khổng Tử, người đã cùng ông kết duyên và chia sẻ cuộc sống, lại vô cùng khan hiếm, làm tăng thêm sự tò mò của mọi người.
Khổng Tử, tên thật là Khổng Khâu, tự là Trọng Ni, sinh vào ngày 27 tháng 8 năm 551 TCN trong thời kỳ Xuân Thu của lịch sử Trung Quốc, tại quốc gia Lỗ - nay là tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc.
Sinh ra trong một gia đình không mấy khá giả và mất cha từ năm 3 tuổi, Khổng Khâu phải đối mặt với nhiều khó khăn. Mặc dù vậy, ông vẫn rất chăm chỉ học tập.
Ở tuổi 19, ông bắt đầu làm việc trong bộ máy chính quyền, đảm nhận công việc quản lý kho bạc. Cũng trong năm đó, ông kết hôn với Nguyên Quan thị, một người phụ nữ đến từ quốc gia Tống. Họ nhanh chóng có với nhau một người con trai tên là Bá Ngư.
Một điểm đặc biệt là, trái ngược với nhiều người nổi tiếng khác thường xuyên chia sẻ về đời tư, Khổng Tử rất ít khi nhắc đến vợ mình, Nguyên Quan thị, cả trong những tác phẩm lẫn bài giảng của mình.
Nhiều giả thuyết đã được đưa ra để lý giải vì sao Khổng Tử ít nhắc đến vợ của mình, Nguyên Quan thị. Một số người cho rằng tư tưởng Nho giáo với quan niệm trọng nam khinh nữ trong xã hội phong kiến Trung Quốc đã ảnh hưởng tới ông. Trong xã hội ấy, người phụ nữ thường được xem là hạng người kém cỏi, không đáng được nhắc đến.
Tuy nhiên, một số sử gia sau này đã cố gắng "giải oan" cho Khổng Tử, cho rằng những quan điểm của ông có thể xuất phát từ những trải nghiệm không vui trong chuyện tình cảm cũng như hôn nhân, chứ không phải vì ông kỳ thị phụ nữ.
Khi nhìn vào cuộc sống riêng tư, nhiều người tin rằng Khổng Tử, với kiến thức uyên bác của mình, vẫn luôn mong muốn có được một cuộc sống gia đình hạnh phúc và hài hòa. Tuy nhiên, ngay cả với những người thông thái nhất, cuộc sống không phải lúc nào cũng theo ý muốn, và điều quan trọng là cách họ đối diện và giải quyết những vấn đề đó như thế nào.
Theo các tài liệu lịch sử, Khổng Tử, khi 22 tuổi đã mở lớp dạy học và thường xuyên đi du ngoạn cùng học trò để truyền bá tư tưởng, khiến ông hiếm khi ở nhà. Nguyên Quan thị, vợ ông, phải tự mình chăm sóc gia đình và nuôi dưỡng con cái mà không có sự giúp đỡ của chồng. Điều này khiến cuộc sống của bà trở nên cô đơn và khó khăn.
Một số sử gia tin rằng, Khổng Tử đã quyết định "xuất thê", tức là chấm dứt mối quan hệ vợ chồng và trả tự do cho Nguyên Quan thị, một hành động hiếm hoi trong thời đại của ông, để ông có thể tập trung vào sự nghiệp của mình. Sau đó, ông không kết hôn thêm lần nào nữa.
Quyết định này được một số người coi là biểu hiện của cái nhìn nhân văn của Khổng Tử, thể hiện thái độ tôn trọng và tự do cá nhân. Câu chuyện về việc Khổng Tử và Nguyên Quan thị chia tay nhau đã được ghi chép trong nhiều sử sách, nhưng lý do chính xác của sự chia tay ấy thì có lẽ chỉ những người trong cuộc mới biết được, còn lại tất cả chỉ là suy đoán của hậu thế.
Câu chuyện về Khổng Tử và Nguyên Quan thị có thể cho ta nhiều bài học về đạo vợ chồng:
1. Tôn trọng và tự do cá nhân: Trong một mối quan hệ, việc tôn trọng nguyện vọng và tự do cá nhân của đối phương là hết sức quan trọng. Khổng Tử có thể đã "xuất thê" để Nguyên Quan thị được sống cuộc đời theo cách của mình, thay vì ép buộc bà phải sống trong một môi trường không hạnh phúc.
2. Sự nghiệp và gia đình cần được cân đối: Khổng Tử dành nhiều thời gian cho sự nghiệp và ít ở nhà, khiến vợ mình phải gánh vác nhiều trách nhiệm. Điều này nhắc nhở mọi người cần cân nhắc việc cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình.
3. Giao tiếp và giải quyết vấn đề: Dù không rõ vấn đề giữa Khổng Tử và Nguyên Quan thị cụ thể là gì, nhưng việc họ chia tay cho thấy sự thiếu hụt trong giao tiếp và giải quyết xung đột. Trong mọi mối quan hệ, việc thảo luận và tìm cách giải quyết vấn đề luôn là chìa khóa cho sự bền vững.
4. Đối mặt và chấp nhận sự thật: Đôi khi, dù có cố gắng đến đâu, một số mối quan hệ cũng không thể tiếp tục. Việc chấp nhận sự thật và có những quyết định khó khăn, như ly hôn trong trường hợp của Khổng Tử, có thể là cách tốt nhất cho cả hai bên.
Những bài học này, mặc dù được rút ra từ câu chuyện lịch sử, vẫn có giá trị áp dụng trong các mối quan hệ vợ chồng hiện đại.