TP.HCM sắp khởi công 2 tuyến metro

Theo quy hoạch, mạng lưới đường sắt đô thị toàn vùng TP.HCM (sau sáp nhập) có tổng chiều dài khoảng 1.012 km. Ảnh: Quỳnh Danh.

UBND

Sơ đồ tổng hướng tuyến của dự án đường sắt Bến Thành - Cần Giờ. Ảnh: VinSpeed.

Bên cạnh tuyến đi Cần Giờ, tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) cũng được lên kế hoạch dự kiến khởi công vào 15/1/2026, hướng tới khai thác trước 2030.

Theo báo cáo của Sở Xây dựng, dự án đang hoàn tất thủ tục thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi điều chỉnh. Đây là dự án đầu tiên tại TP.HCM áp dụng cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 188/2025/QH15.

Tuyến metro số 2 được phê duyệt lần đầu vào năm 2010 với tổng vốn hơn 26.116 tỷ đồng, sau đó điều chỉnh lên 47.891 tỷ đồng vào năm 2019, chủ yếu sử dụng vốn vay ODA.

Đến tháng 3 năm nay, Ban Thường vụ Thành ủy TP.HCM thống nhất chủ trương chuyển toàn bộ vốn vay ODA sang ngân sách thành phố để chủ động tiến độ và kiểm soát chi phí.

Trong báo cáo cáo mới đây, Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR) cho biết sau khi điều chỉnh nguồn vốn, cập nhật khối lượng theo thiết kế FEED điều chỉnh, định mức và đơn giá nhằm phù hợp với thực tế, đơn vị đề xuất tổng mức đầu tư dự kiến là 52.047 tỷ đồng.

Cùng với chuyển đổi nguồn vốn, MAUR đề xuất điều chỉnh quy mô tuyến. Theo đó, dự án sẽ bổ sung đoạn kết nối metro số 1 tại ga Bến Thành (quận 1 cũ); mở rộng các hạng mục trong phạm vi depot Tham Lương (quận 12 cũ) để kết nối với tuyến metro số 6. Phương án này nhằm kết nối sân bay Tân Sơn Nhất, sân bay Long Thành và các tuyến metro khác trong tương lai.

Theo phương án mới, metro Bến Thành - Tham Lương dài 11,269 km, tăng hơn 200 m do bổ sung đoạn ngầm kết nối ga Bến Thành vào dự án và điều chỉnh điểm đầu tuyến.

Trong đó, tuyến có hơn 9 km đi ngầm, phần còn lại đi trên cao và đường dẫn vào depot. Tuyến gồm 10 ga ngầm (tính cả ga Bến Thành), 1 ga trên cao và 1 depot tại Tham Lương.

Công nghệ và số đoàn tàu của dự án cũng được cập nhật theo yêu cầu mới. Thiết kế điều chỉnh tính toán lưu lượng khách giờ cao điểm sẽ tăng cao hơn so với trước.

Khi hoàn thành, metro số 2 sẽ chia sẻ lưu lượng với nhiều tuyến đường đang quá tải, hình thành trục giao thông xương sống kết nối trung tâm TP.HCM với các đô thị vệ tinh, đồng thời thúc đẩy phát triển đô thị theo mô hình TOD.

Việc đồng thời triển khai hai tuyến metro cho thấy quyết tâm của TP.HCM trong mục tiêu từng bước hoàn thiện mạng lưới 10 tuyến metro và đường sắt theo quy hoạch giao thông đến năm 2035.

Giải phóng mặt bằng là thách thức lớn nhất

Bên cạnh tuyến metro số 2 và tuyến Bến Thành - Cần Giờ, 5 tuyến đường sắt khác của TP.HCM cũng đang ghi nhận sự quan tâm của 4 doanh nghiệp.

Cụ thể, với tuyến đường sắt quốc gia Bàu Bàng - Cái Mép, UBND TP.HCM đã giao Tập đoàn Becamex nghiên cứu phương án đầu tư nhằm tăng năng lực logistics giữa Bình Dương và cụm cảng Bà Rịa - Vũng Tàu. Sovico Group được giao nghiên cứu và đề xuất đầu tư tuyến metro số 4 (Đông Thạnh - Khu công nghiệp Hiệp Phước).

Trong khi đó, Tập đoàn Trường Hải (Thaco Group) đề xuất đầu tư tuyến metro số 2 (đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm) và tuyến Thủ Thiêm - Long Thành. Masterise Group đề xuất nghiên cứu tuyến metro số 3 (đoạn Hiệp Bình Phước - An Hạ).

Đối với hai tuyến Bến Thành - Thủ Thiêm và Thủ Thiêm - Long Thành, Sở Xây dựng TP.HCM cho biết Sở Tài chính đang tham mưu UBND TP báo cáo Ban Thường vụ Đảng ủy UBND TP về phương án đầu tư, giao nhà đầu tư triển khai theo hình thức PPP, loại hợp đồng BT.

Đồng thời, bổ sung tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành vào danh mục dự án thuộc Nghị quyết 188/2025/QH15; cập nhật, điều chỉnh quy hoạch tỉnh và quy hoạch chung TP nhằm hướng tới khởi công sớm, mục tiêu hoàn thành trong năm 2030.

Theo Sở Xây dựng, thách thức lớn nhất hiện nay vẫn là giải phóng mặt bằng, huy động nguồn lực tài chính và bài toán chuyển giao công nghệ, phát triển công nghiệp đường sắt.

Sở cho biết các tuyến này đi qua khu vực đông dân cư, trung tâm hiện hữu nên ảnh hưởng nhiều đến nhà cao tầng và hạ tầng kỹ thuật. Với các tuyến đi ngầm, yêu cầu kỹ thuật phức tạp và chi phí lớn khiến tiến độ dễ bị kéo dài nếu thủ tục pháp lý và cơ chế vốn chưa đồng bộ.

Bên cạnh khó khăn kỹ thuật, việc triển khai mô hình đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) đòi hỏi sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý đô thị, giao thông, tài chính và nhà đầu tư để phát triển đồng bộ các khu đô thị dọc tuyến metro. Đây là mô hình mới, TP.HCM chưa có nhiều kinh nghiệm nên đang vừa học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia đã phát triển hệ thống metro, vừa triển khai thí điểm.

Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) là mô hình mới, TP.HCM chưa có nhiều kinh nghiệm nên đang vừa học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia, vừa triển khai thí điểm. Ảnh: Quỳnh Danh.

Để đẩy nhanh các dự án đường sắt đô thị, thành phố đang tập trung một loạt giải pháp trọng tâm. Trong đó, ưu tiên vận dụng tối đa cơ chế đặc thù của Nghị quyết 188 và Luật Đường sắt nhằm rút ngắn thủ tục chuẩn bị đầu tư; rà soát, lập và điều chỉnh quy hoạch khu vực TOD quanh nhà ga và depot, trước mắt tập trung vào tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) và metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương).

Thành phố cũng đang hoàn thiện Đề án huy động vốn, ban hành lộ trình phát triển công nghiệp đường sắt, đào tạo nguồn nhân lực, rà soát quỹ đất đối ứng cho các dự án đầu tư xây dựng đường sắt theo phương thức đối tác công tư áp loại hợp đồng BT và xây dựng phương án tái định cư phục vụ công tác giải phóng mặt bằng...

"Với những giải pháp này, TP tin sẽ rút ngắn đáng kể thời gian triển khai, đảm bảo tiến độ và chất lượng các tuyến metro, đồng thời hình thành hệ thống giao thông công cộng hiện đại, kết nối hiệu quả với đô thị và các vùng lân cận, đáp ứng nhu cầu đi lại ngày càng cao của người dân", Sở Xây dựng thông tin.