Ảnh: REUTERS/Christophe van der Perre.
Các quan chức của Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan và Iraq trong ngày Chủ Nhật đã cho biết, Iran đã tuyên bố rộng rãi nhiều ngày trước khi thực hiện tấn công tên lửa và máy bay không người lái nhằm vào Israel trong ngày thứ Bảy, giúp tránh gây ra thương vong hàng loạt hay leo thang tràn lan, tuy nhiên một quan chức Mỹ đã bác bỏ các khẳng định này.
Phần lớn máy bay không người lái và tên lửa do Iran triển khai trong cuộc không kích trả đũa đã bị bắn hạ trước khi vào lãnh thổ Israel, tuy nhiên một bé gái đã bị thương nặng và khu vực này vẫn đang chuẩn bị cho khả năng tình hình tiếp tục leo thang.
Ngoại trưởng Iran Hossein Amirabdollahian trong ngày Chủ Nhật đã cho biết Iran đã gửi thông báo tới các nước trong khu vực và đồng minh lớn nhất của Israel là Mỹ 72 giờ trước khi thực hiện không kích, một quyết định có thể đã cho phép Israel ngăn chặn phần lớn vụ tấn công này.
Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ cho biết đã liên lạc với Tehran và Washington trước khi vụ tấn công được thực hiện, cho biết thêm bộ đã gửi thông điệp với vai trò trung gian nhằm đảm bảo hành động đáp trả này sẽ được thực hiện một cách tương xứng.
Một nguồn tin ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ cho biết: “Iran đã cho biết hành động đáp trả sẽ được đưa ra nhằm đáp trả cho vụ tấn công của Israel vào đại sứ quán của họ tại Damascus và hành động đáp trả sẽ không đi xa hơn mục tiêu đó. Chúng tôi hiểu rõ về những khả năng liên quan. Những tiến triển này không đáng ngạc nhiên”.
Tuy nhiên một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã bác bỏ tuyên bố của Amirabdollahian, khẳng định Washington đã có liên lạc với Iran thông qua trung gian từ Thụy Sĩ nhưng đã không nhận được báo cáo sớm 72 giờ.
“Khẳng định đó hoàn toàn sai. Họ đã không đưa ra thông báo và cũng không truyền đạt thông điệp… ‘đây là những mục tiêu của chúng tôi, hãy sơ tán họ’”.
Quan chức này cho biết Tehran đã chỉ gửi thông điệp tới Mỹ sau khi vụ tấn công bắt đầu và vụ tấn công có mục tiêu “gây ra hư hại lớn”, cho rằng Iran chỉ khẳng định đã gửi thông báo nhằm chữa ngượng sau khi vụ tấn công thất bại.
“Chúng tôi đã nhận được thông điệp từ Iran về việc vụ tấn công đang được thực hiện thông qua Thụy Sĩ. Về cơ bản đây là tín hiệu khẳng định họ đã hoàn thành vụ tấn công, nhưng vụ tấn công vẫn tiếp tục được thực hiện. Đó là thông điệp mà chúng tôi đã nhận được”.
Tuy nhiên, các quan chức Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ và Jordan đều cho biết Iran đã gửi thông báo sớm về vụ tấn công trong tuần vừa rồi, và cho biết thêm một số thông tin liên quan.
Vụ tấn công bằng máy bay không người lái, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo đã có thể gây ra thương vong lớn và châm ngòi cho đáp trả mạnh mẽ từ Israel và Mỹ, những đáp trả có thể đã lao dốc nhấn chìm khu vực này vào biển lửa.
Quan chức Mỹ trong ngày thứ Sáu và thứ Bảy đã cho biết họ tin rằng sẽ có một vụ tấn công sắp được thực hiện và hối thúc Iran không nên triển khai vụ tấn công, và Tổng thống Biden đã gửi thông điệp ngắn gọn duy nhất tới Tehran: “Đừng”.
Leo thang
Hai nguồn tin Iraq, bao gồm một cố vấn an ninh của Chính phủ và một quan chức về an ninh, đã cho biết Iran đã dùng các kênh ngoại giao để thông báo tới Baghdad về vụ tấn công ít nhất ba ngày trước khi vụ tấn công được thực hiện.
Vào lúc đó, thời điểm chính xác của vụ tấn công vẫn chưa được tiết lộ, nhưng thông tin này đã được gửi tới các cơ quan quân sự và an ninh của Iraq vài giờ trước khi vụ tấn công được thực hiện, cho phép Baghdad đóng cửa không phận và tránh xảy ra tai nạn chết người.
Quan chức an ninh Iraq cho biết: “Chính phủ hiểu rõ thông điệp từ quan chức Iran rằng quân đội Mỹ tại Iraq cũng biết trước về vụ tấn công”.
Một quan chức cấp cao của Jordan cho biết Iran đã triệu hồi các phái viên của các nước Ả Rập tại Tehran vào ngày thứ Tư để thông báo về ý định thực hiện tấn công, mặc dù chính quyền này đã không cung cấp thời điểm cụ thể.
Khi được hỏi về việc Iran có cung cấp thông tin về mục tiêu và loại vũ khí sẽ được sử dụng, nguồn tin Jordan đã không phản hồi trực tiếp nhưng đã đưa ra tín hiệu cho thấy Iran đã có cung cấp các thông tin này.
Một nguồn tin nội bộ tại Iran cho biết Iran đã thông báo trước tới Mỹ thông qua các kênh ngoại giao bao gồm Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Thụy Sĩ về ngày vụ tấn công sẽ được thực hiện, khẳng định vụ tấn công sẽ được thực hiện theo hướng tránh khiêu khích trả đũa.
Tình hình leo thang có thể được tránh khỏi tới đâu vẫn còn là câu hỏi bỏ ngỏ. Quan chức Mỹ cho biết Biden đã khẳng định với Israel, Mỹ sẽ không tham gia hành động đáp trả của Israel.
Tuy nhiên, trong ngày Chủ Nhật, bộ trưởng Benny Gantz của Israel cho biết quốc gia này vẫn đang cân nhắc phản hồi và sẽ “buộc Iran phải trả giá theo hướng và thời điểm phù hợp”.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
Hoặc