Trong nhiều năm qua, trí tuệ cảm xúc (EQ) được xem là “vũ khí bí mật” giúp con người thành công. Thống kê cho thấy 90% những người làm việc hiệu quả đều sở hữu EQ cao, thu nhập trung bình cũng cao hơn so với người khác. Nhưng nghịch lý ở chỗ: không ít người dù EQ vượt trội vẫn “dậm chân tại chỗ” trong sự nghiệp. Vậy, phải chăng EQ cao cũng có mặt trái?
Ít sáng tạo và khó bứt phá
Theo tiến sĩ tâm lý Tomas Chamorro-Premuzic ở Đại học London, những người có chỉ số EQ cao sẽ ít có khả năng tư duy sáng tạo, thường gặp hạn chế trong khả năng cải tiến, đổi mới cũng như đột phá. Điều này xuất phát từ đặc tính của một người có EQ cao, đó là dễ hòa nhập, bình tĩnh và thích nghi trước mọi tình huống.
Ngược lại, các cá nhân có tính đột phá trong suy nghĩ thường là những người có chút bốc đồng, có chút nghệ sĩ cũng như có những nguồn cảm hứng hay cảm xúc “lúc thăng lúc trầm” bất chợt. Theo đó, khi đặt người có EQ cao vào một tình huống nào đó, họ dễ dàng chấp nhận nó, còn đối với nhóm người sáng tạo thì không, họ buộc phải thay đổi nó bằng một cái mới mẻ hơn.
Khó đưa ra những phản hồi tiêu cực hay phàn nàn đổ lỗi
Người EQ cao là những người rất rắn rỏi về mặt cảm xúc, có xu hướng giữ bình tĩnh trước những áp lực và căng thẳng, biết cách giải quyết xung đột một cách khéo léo, luôn đưa ra các phản hồi tích cực trước những lời góp ý mang tính xây dựng và làm việc khá tốt với người khác. Có thể thấy, tưởng chừng như đây là một ưu điểm tuyệt vời nhưng thực ra lại là một bất lợi to đùng của những người có EQ cao.
Tại sao lại như vậy nhỉ? Bởi vì bản chất của người sở hữu EQ cao chính là rất dễ đồng cảm, họ sẽ tự kiểm soát bản thân cũng như làm “mềm mỏng” lời nói của mình hơn để tránh gây “sát thương” đến người khác. Song, điều này lại gián tiếp làm giảm đi phần nào việc xây dựng nên một lời góp ý hay đánh giá có giá trị cho người khác hơn.
Dễ bỏ lỡ những cơ hội mới
Người EQ cao luôn biết kiềm chế bản thân, không bấu víu vào những trải nghiệm tiêu cực hay gây ra sự bất an cho mình. Họ luôn biết tiết chế bản thân để từ chối những cuộc vui tự phát hay lời mời táo bạo nào đó nếu chúng ảnh hưởng đến những dự định cũng như mục tiêu mà họ đã đề ra từ trước. Chính vì việc luôn trung thành trong vùng an toàn của bản thân như vậy đã khiến họ bỏ qua vô vàn cơ hội và thử thách mới trong công việc hay cuộc sống.
Có xu hướng thao túng tâm lý người khác
Những người sở hữu chỉ số EQ cao không chỉ rất giỏi “nhìn thấu” cảm xúc của người khác, mà còn có thể giao tiếp tốt và truyền đạt mọi thông tin một cách hiệu quả - đây thường là một điểm tốt. Thế nhưng, nếu vượt quá giới hạn, người có EQ cao cũng có thể dễ dàng lôi kéo cảm xúc của đối phương, đỉnh điểm chính là việc thao túng tâm lý. Theo đó, rủi ro của việc lạm dụng hành vi này đó chính là phớt lờ hay phủ nhận các tranh luận mang tính logic và trao đổi.
Dựa vào những điểm này, chúng ta sẽ dễ thấy rõ mặt tối của những người có EQ cao đó là tạo ra những chiếc bẫy thao túng bằng lời nói lẫn hành vi cực kỳ thuyết phục, từ đó giúp họ nhanh chóng đạt được những mục tiêu hay ý định phi đạo đức nào đó mà không tốn một chút công sức nào.
Tóm lại, EQ là yếu tố quan trọng để xây dựng sự nghiệp và các mối quan hệ bền vững, nhưng nó không phải “chìa khóa vạn năng”. Người có EQ cao mà thiếu khả năng sáng tạo, thiếu sự thẳng thắn và không dám bước ra khỏi vùng an toàn thì cũng rất khó tiến xa.
Điều quan trọng không phải chỉ là có EQ cao, mà là biết cân bằng và sử dụng EQ một cách khéo léo. Đặt EQ song song với tư duy phản biện, tinh thần dám thử thách và sự trung thực trong phản hồi, khi đó EQ mới trở thành chất xúc tác mạnh mẽ giúp con người hoàn thiện bản thân, tạo dựng hình ảnh tích cực và vững vàng trong mắt người khác.
Nếu không, EQ sẽ chỉ như một vùng trũng – nơi con người mãi “an toàn” mà chẳng thể tiến thêm bước nào.
Hoặc