Trong dòng chảy đầy biến động của lịch sử Trung Hoa, thời Tam Quốc luôn là một trong những giai đoạn được hậu thế đặc biệt quan tâm. Đó là thời kỳ của những mưu sĩ xuất chúng, võ tướng lẫy lừng và những cuộc đối đầu để phân chia thiên hạ. Nếu Tào Tháo là biểu tượng của trí tuệ và sự quyết đoán, Gia Cát Lượng là hình ảnh của bậc quân sư thần thánh, thì Tư Mã Ý lại gắn liền với sự nhẫn nhịn, kiên trì và cuối cùng đoạt lấy thiên hạ về tay họ Tư Mã.
Thế nhưng, đằng sau một Tư Mã Ý nổi tiếng mưu lược, sắc sảo, biết ẩn nhẫn và thừa cơ, vẫn tồn tại những con người khiến ông phải dè chừng, thậm chí là sợ hãi. Điều này không chỉ phản ánh bản chất thận trọng của ông mà còn cho thấy sự phức tạp của thời đại mà ông đang sống. Theo sử sách và nhiều giai thoại, trong đời Tư Mã Ý có ba nhân vật như thế: Tuân Úc, Gia Cát Lượng và người vợ Trương Xuân Hoa.
Tuân Úc - bóng dáng chiến lược gia vĩ đại
Trong số những mưu sĩ từng phò tá Tào Tháo, Tuân Úc được xem như cột trụ. Xuất thân từ một gia tộc danh giá, Tuân Úc nổi tiếng là người có tầm nhìn chiến lược và trí tuệ sâu sắc. Nhiều quyết sách quan trọng định hình cục diện Tào Ngụy đều bắt nguồn từ ý tưởng của ông.
"Chiến lược gia" Tuân Úc trên màn ảnh nhỏ
Chính Tuân Úc là người đã đưa ra chiến lược nổi tiếng: "Hiệp thiên tử dĩ lệnh chư hầu" (mượn danh thiên tử để hiệu lệnh chư hầu), giúp Tào Tháo danh chính ngôn thuận khống chế triều đình Hán Hiến Đế, từ đó mở rộng thế lực. Tuân Úc cũng là người có công lớn trong trận Quan Độ khi đưa ra những lời khuyên quyết định, khiến Tào Tháo lật ngược thế cờ, đánh bại Viên Thiệu – một thế lực hùng mạnh bậc nhất thời bấy giờ.
Đối diện với một bậc mưu sĩ như Tuân Úc, Tư Mã Ý không thể không kiêng dè. Ông hiểu rằng, nếu để lộ dã tâm quá sớm, Tuân Úc chắc chắn sẽ là người đầu tiên nhìn thấu. Bởi vậy, Tư Mã Ý thường giữ thái độ khiêm nhường, ẩn giấu tài năng khi đứng trước Tuân Úc. Trong con mắt Tư Mã Ý, Tuân Úc là "ngọn núi" lớn che chắn, nhưng cũng là rào cản khiến ông khó lòng bộc lộ hết bản thân.
Gia Cát Lượng - đối thủ không đội trời chung
Nếu Tuân Úc là người khiến Tư Mã Ý dè chừng trong nội bộ Tào Ngụy, thì Gia Cát Lượng chính là đối thủ khiến ông nhiều lần phải nếm mùi thất bại ngoài chiến trường.
Gia Cát Lượng – vị Ngọa Long tiên sinh, không chỉ là quân sư bậc thầy của nhà Thục Hán mà còn là nhà chiến lược góp phần tạo nên cục diện "tam phân thiên hạ". Với tài thao lược kiệt xuất, Gia Cát Lượng đã nhiều lần dùng mưu chặn đứng quân Tào, khiến Tư Mã Ý phải thừa nhận tài năng siêu việt.
Gia Cát Lượng - đối thủ xứng tầm của Tư Mã Ý
Một trong những điển tích nổi tiếng nhất là "không thành kế". Khi Gia Cát Lượng giả vờ mở toang cổng thành, ngồi ung dung gảy đàn, Tư Mã Ý đã nghi ngờ đó là cái bẫy và lập tức rút quân, nhường cho đối thủ một chiến thắng không mất một giọt máu. Đây được xem là minh chứng rõ ràng cho việc Tư Mã Ý luôn sợ hãi trước trí tuệ khó lường của Gia Cát Lượng.
Thậm chí, có lần ông còn suýt bỏ mạng khi Gia Cát Lượng thi triển hỏa công. Chỉ nhờ một cơn mưa bất ngờ, Tư Mã Ý mới thoát chết. Trong thâm tâm, Tư Mã Ý hiểu rằng, nếu Gia Cát Lượng không qua đời sớm, con đường để họ Tư Mã thâu tóm thiên hạ sẽ còn gian nan hơn nhiều. Ông từng nói: "Ta thắng Thục không phải vì tài hơn Gia Cát Lượng, mà là vì ta thọ hơn ông ấy."
Trương Xuân Hoa - người vợ quyền biến
Người thứ ba mà Tư Mã Ý phải e sợ lại không phải là đối thủ trên chính trường, mà chính là người vợ Trương Xuân Hoa. Trong sử liệu và giai thoại, Trương Xuân Hoa được miêu tả là người phụ nữ thông minh, quyết đoán, không hề kém cạnh các bậc nam nhi trong gia đình quyền thế.
Trương Xuân Hoa - vợ của Tư Mã Ý trên màn ảnh nhỏ
Một câu chuyện nổi tiếng kể rằng, khi Tư Mã Ý giả vờ ốm để tránh bị Tào Tháo nghi ngờ, kế hoạch suýt bị bại lộ do một cung nữ phát hiện. Trương Xuân Hoa khi đó đã nhanh trí ra tay giết chết cung nữ, rồi bình thản tự tay chuẩn bị bữa ăn như không có chuyện gì xảy ra. Chính sự quyết đoán lạnh lùng ấy khiến Tư Mã Ý vừa nể phục, vừa e dè vợ mình.
Người đời thường nói Tư Mã Ý "sợ vợ", nhưng nỗi "sợ" này không đơn thuần là sợ hãi, mà là sự kính nể và dè chừng trước một người phụ nữ vừa có trí tuệ vừa có khí chất mạnh mẽ. Trong bối cảnh chính trị đầy hiểm nguy, Trương Xuân Hoa không chỉ là hậu phương mà còn là người cùng chồng tính toán, giữ kín bí mật sống còn của gia tộc.
Tư Mã Ý - kỳ nhân 'giả chết chờ thời' lẫy lừng thời Tam Quốc.
Ba nhân vật trên phản ánh ba "nỗi sợ" khác nhau trong cuộc đời Tư Mã Ý.
Với Tuân Úc, đó là sự dè chừng trước một bậc thầy chiến lược, buộc ông phải kìm nén bản thân để tránh bị phát hiện dã tâm.
Với Gia Cát Lượng, đó là sự kính sợ tài trí quân sự siêu phàm, khiến Tư Mã Ý phải cẩn trọng từng bước trên chiến trường.
Với Trương Xuân Hoa, đó là sự nể phục trí tuệ và bản lĩnh của một người phụ nữ đặc biệt, đủ sức trở thành người đồng hành đáng gờm.
Điểm chung là cả ba đều góp phần định hình phong cách sống còn của Tư Mã Ý: ẩn nhẫn, kiềm chế, chờ thời. Chính nhờ vậy, ông mới có thể vượt qua những nhân vật xuất chúng của thời đại, sống sót đến cuối cùng và mở đường cho con cháu lập nên nhà Tấn.
Hoặc