Trước lộ trình cấm dần xe xăng trong các tuyến vành đai ở Hà Nội (mốc gần nhất là cấm xe máy xăng đi vào khu vực Vành đai 1 từ năm 2026), câu hỏi được đặt ra nhiều nhất trên mạng cũng như trong các cuộc thảo luận là "Mình nên mua xe điện máy loại nào?" hay "Có chính sách nào mới khuyến khích mua xe điện?" . Không có nhiều người khẳng định rằng sẽ chuyển sang phương tiện công cộng sau khi phải chia tay xe xăng.
Các tác động vào phương tiện giao thông trên địa bàn cần đạt hai mục tiêu lớn: Cải thiện chất lượng môi trường không khí và giảm ùn tắc. Việc chuyển đổi sang phương tiện chạy bằng năng lượng sạch là bước tiến tất yếu để cứu vãn bầu không khí đã quá ô nhiễm ở Hà Nội (theo một nghiên cứu của Đại học Bách khoa Hà Nội năm 2022, xe máy xăng là nguồn phát thải lớn thứ hai sau xe tải nhẹ ở nội thành).
Nhưng nếu tất cả những người đang sở hữu xe cá nhân đều đổi ngang sang xe mới, cơn ác mộng tắc đường sẽ vẫn khủng khiếp như cũ. Thậm chí tình hình còn tệ hơn vì nhiều công dân mới đến tuổi trưởng thành cần mua xe riêng, có điều kiện thì mua ô tô, kém hơn thì sắm xe máy.
Theo Sở Xây dựng, Hà Nội đang có khoảng 5,6 triệu chiếc xe máy. Như vậy, với dân số hơn 8 triệu người, khi loại trừ trẻ em và người già, Thủ đô đang ở trạng thái gần như mỗi người có một xe máy. Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông Vận tải ước tính, ùn tắc giao thông tại Hà Nội khiến người dân mất hơn 1 triệu giờ làm việc mỗi năm; tương đương với thiệt hại kinh tế từ 1 đến 1,2 tỷ USD.
Đây là cảnh thường thấy ở Hà Nội vào giờ cao điểm. ((Ảnh: Đắc Huy)
Trong điều kiện giao thông hiện nay, nếu chỉ đơn giản thay xe máy xăng thành xe máy điện mà không giảm số lượng xe, hạ tầng vẫn quá tải. Đường phố không còn ngập trong mùi khói xăng và tiếng ồn, nhưng vào giờ cao điểm, biển người vẫn nối đuôi nhau nhích từng chút, mất cả tiếng đồng hồ cho đoạn đường chỉ mấy cây số.
Do đó, song song với việc hỗ trợ người dân chuyển đổi sang phương tiện dùng năng lượng xanh, Hà Nội cần coi việc cải thiện hệ thống phương tiện giao thông công cộng là một nhiệm vụ khẩn cần có kết quả trong ngắn hạn. Điều có thể làm sớm là tăng cường số tuyến và số xe buýt điện - loại xe mà ngay khi xuất hiện đã rất được lòng hành khách về độ sạch sẽ, văn minh và thân thiện với môi trường - và khẩn trương hoàn thành các tuyến metro.
Theo số liệu của Sở Giao thông Vận tải Hà Nội, tỷ lệ người dân sử dụng phương tiện công cộng năm 2024 chỉ đạt 19,5% tổng lượng đi lại. Tương tự, khảo sát của Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông Vận tải cho thấy hơn 80% người dân Hà Nội “hiếm khi hoặc không bao giờ sử dụng xe buýt” để đi làm hoặc đi học; nguyên nhân chủ yếu gồm do thời gian chờ đợi lâu, xe đông vào giờ cao điểm, thường gặp cảnh ùn tắc trên đường.
Nếu không khẩn trương tăng cường năng lực đáp ứng của giao thông công cộng, người dân sẽ phải "giữ khư khư" phương tiện cá nhân. Ngược lại, một khi ưu điểm nhanh, tiện, rẻ, luôn sẵn sàng... của xe buýt, metro được thể hiện trong thực tế, tôi tin chắc phần lớn người dân sẽ không chọn cách cực khổ tự lái xe chen chúc trên đường.
Đặc thù ngõ nhỏ, phố nhỏ, nhiều con hẻm vòng vèo rất sâu của Hà Nội là lý do quan trọng khiến nhiều người dân không thể bỏ xe máy. Để giải quyết vấn đề này, Hà Nội đang nghiên cứu thử nghiệm loại hình xe buýt mini (8–12 chỗ) trong khu vực Vành đai 1 để gia tăng mật độ điểm dừng, tạo thuận lợi cho người dân tiếp cận. Loại xe nhỏ này có ưu điểm tần suất cao, linh hoạt hoạt động trên các tuyến nhỏ, dễ tiếp cận các hẻm, ngõ sâu. Mỗi chiếc buýt mini như vậy giúp giảm 12 chiếc xe máy.
Nếu loại phương tiện này sớm được vận hành tại nội đô, người dân sẽ rất hoan nghênh.
Hoặc