Tôi từng nghĩ: cá nước ngọt thì quanh năm đều như nhau, miễn là tươi sống thì ăn sẽ ngon. Nhưng sống cùng mẹ – người đi chợ gần 30 năm không nghỉ – tôi mới hiểu:
“Cá cũng có mùa, và đi chợ đúng tháng thì ăn mới thật sự ra vị”.
Tháng 5, khi tiết trời bắt đầu oi nóng, mẹ tôi thay đổi cách chọn cá rất rõ:
- Không mua cá chép
- Hạn chế cá rô
- Ưu tiên cá trắm đen hoặc trắm cỏ loại vừa Và lý do bà đưa ra khiến tôi… thấy đúng đến từng bữa ăn.
1. Cá trắm – “vua của tháng 5” nếu biết chọn đúng lúc
Theo mẹ tôi, cá trắm cỏ vào tháng 5 bắt đầu bước vào thời điểm “béo thịt – ít tanh – ngọt đậm”, vì sinh trưởng tự nhiên mạnh vào đầu hè.
- Thịt cá chắc, ngọt, ít xương dăm hơn cá chép
- Mỡ cá không nhiều như cá chép cuối vụ, ăn không ngấy
- Cá trắm cỏ loại 1, khoảng 1,5–2kg/con là ngon nhất (quá to sẽ xơ, quá nhỏ sẽ tanh)
Mẹo chọn của mẹ:
- Nhìn vảy bóng, đều màu, mang đỏ tươi
- Dùng ngón tay ấn vào thân cá – đàn hồi tốt là cá tươi
- Cá trắm ngon sẽ có bụng thon, không trương phình
Giá tham khảo tháng 5:
- Cá trắm cỏ: 85.000–95.000đ/kg (loại sống, còn vảy)
- Cắt khúc sẵn: 110.000–120.000đ/kg tùy chợ
2. Cá rô đồng – ngon nhưng khó mua đúng hàng thật
Cá rô đồng đúng vụ vào khoảng tháng 4–5, nhưng năm gần đây, rất dễ lẫn với cá rô nuôi – thân to, đầu tù, thịt bở.
Mẹ tôi vẫn hay mua cá rô để kho hoặc rán giòn, nhưng phải rất tinh ý:
- Cá rô đồng: thân ngắn, đầu nhọn, lưng cong, vảy sẫm
- Cá rô nuôi: thân dài, bụng to, màu nhạt
Tháng 5, nếu mua được rô đồng, ăn rất ngọt, kho nghệ cực đưa cơm. Nhưng nếu không chắc, mẹ tôi thường tránh vì cá rô nuôi dễ tanh, rã thịt.
Giá tham khảo:
- Cá rô đồng thật: 100.000–130.000đ/kg
- Cá rô nuôi: 65.000–80.000đ/kg
Kết luận của mẹ: Nếu không phân biệt được rõ, tháng 5 nên tránh cá rô vì dễ "mua nhầm ăn phí".
3. Cá chép – béo nhưng dễ ngấy, nhất là vào đầu hè
Cá chép có mỡ ngon vào mùa đông – xuân. Nhưng khi bước sang tháng 5, cá bắt đầu bị:
- Tanh mạnh hơn do trời nóng, dễ hỏng nếu không tiêu thụ ngay
- Nhiều mỡ bụng, nhưng khi nấu dễ ngấy, không còn thanh như mùa lạnh
Thời điểm này, mẹ tôi rất ít khi mua cá chép, trừ khi tìm được con chép ta nhỏ – mang đỏ, vảy bóng. Ngay cả vậy, mẹ cũng chỉ mua để nấu canh chua, chứ không dùng để kho hay chiên.
Giá tham khảo tháng 5:
- Cá chép nuôi: 90.000–110.000đ/kg
- Cá chép ta nhỏ: 120.000–140.000đ/kg (hiếm, thường ở chợ quê)
Tổng kết từ kinh nghiệm của mẹ:
| Loại cá | Ngon nhất vào tháng | Nên mua trong tháng 5? | Món phù hợp |
|---|---|---|---|
| Cá trắm | Tháng 5–7 | Rất nên mua | Rán, nấu canh, hấp |
| Cá rô | Tháng 4–5 | Có điều kiện thì mua | Kho, rán giòn |
| Cá chép | Tháng 11–3 | Nên hạn chế | Canh chua, hấp hành |
Mẹ tôi thường nói:
“Không phải cá nào tươi cũng là cá ngon. Mua đúng mùa – đúng loại – đúng thời tiết mới là đi chợ có kinh nghiệm".
Bữa cơm gia đình không cần cầu kỳ, nhưng chỉ cần chọn đúng con cá phù hợp với tháng đó thôi, món ăn đã ngon hơn một nửa – và ví tiền cũng đỡ "méo mặt".
Hoặc