Sáng 13/12, Bộ Y tế tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh bại liệt – căn bệnh từng được Việt Nam thanh toán từ năm 2000 nhưng hiện đứng trước nguy cơ quay trở lại.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, nhiều năm qua, nhờ duy trì tỷ lệ tiêm chủng vắc xin bại liệt đạt trên 95% trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng, Việt Nam không ghi nhận ca mắc bại liệt nào. Thành tựu này giúp nước ta được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công nhận thanh toán bệnh bại liệt từ năm 2000 và duy trì trạng thái không ghi nhận ca bệnh suốt 25 năm.
Tuy nhiên, diễn biến mới tại Lào đang tạo áp lực lớn đối với công tác phòng dịch của Việt Nam.
Cuối tháng 8/2025, Lào ghi nhận một trường hợp dương tính với virus bại liệt tuýp 1 có nguồn gốc từ vắc xin (VDPV1). Đến đầu tháng 10, nước này tiếp tục phát hiện thêm hai trường hợp dương tính qua xét nghiệm mẫu phân của trẻ khỏe mạnh. Đến ngày 17/10, Lào chính thức công bố dịch bại liệt trên phạm vi toàn quốc.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cảnh báo nguy cơ về bệnh bại liệt.
WHO coi đây là ổ dịch của khu vực và yêu cầu các quốc gia có chung đường biên giới, trong đó có Việt Nam, kích hoạt biện pháp đáp ứng khẩn cấp.
“Nguy cơ virus bại liệt xâm nhập vào Việt Nam là rất cao và hiện hữu”, WHO cảnh báo.
Trước tình hình phức tạp, Bộ Y tế đã chỉ đạo hệ thống y tế từ Trung ương đến địa phương tăng cường giám sát liệt mềm cấp – dấu hiệu chủ yếu của bệnh bại liệt; duy trì tỷ lệ bao phủ vắc xin; đánh giá nguy cơ và nâng cao năng lực xét nghiệm. Các viện chuyên ngành được giao hoàn thiện hướng dẫn kỹ thuật, xây dựng kế hoạch giám sát – đáp ứng phù hợp với nguy cơ bùng phát bệnh trong bối cảnh biến động dịch tễ mới.
Theo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), Việt Nam đang đối mặt với hàng loạt yếu tố nguy cơ khiến khả năng xâm nhập của virus tăng cao. Trong đó, đáng chú ý nhất là lưu lượng di chuyển lớn giữa Việt Nam – Lào; điều kiện vệ sinh môi trường nhiều nơi còn bất cập; ảnh hưởng của mưa lũ kéo dài trong năm; cộng với nhu cầu đi lại, giao thương tăng mạnh khi Tết Nguyên đán cận kề. Những yếu tố này làm gia tăng nguy cơ virus bại liệt xâm nhập và lan rộng nếu không được kiểm soát chặt chẽ.
Ngành y tế đang liên tục cập nhật thông tin từ WHO, phối hợp với các Viện Vệ sinh dịch tễ và Viện Pasteur để hỗ trợ các địa phương tăng cường giám sát. Các tỉnh, thành phố được yêu cầu xây dựng kế hoạch ứng phó theo phương châm “4 tại chỗ”, đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức, rà soát nguồn lực và triển khai tiêm chủng bù, tiêm vét cho nhóm trẻ chưa được tiêm đủ liều.
Tại hội nghị, đại diện WHO cho biết năm 2025 đánh dấu 25 năm Việt Nam và khu vực Tây Thái Bình Dương không ghi nhận ca bại liệt hoang dại. Tuy nhiên, nguy cơ vẫn luôn hiện hữu khi nhiều ổ dịch do virus biến đổi gen (cVDPV) xuất hiện tại Indonesia (giai đoạn 2022–2025), Papua New Guinea (2025) và mới nhất là Lào. Những diễn biến này cho thấy các quốc gia dù đã thanh toán bệnh bại liệt vẫn có thể bị đe dọa nếu tỷ lệ tiêm chủng giảm hoặc virus tái xuất hiện từ các vùng dịch.
Khuyến nghị từ WHO
WHO khuyến nghị Việt Nam cần triển khai khẩn cấp chiến dịch tiêm bổ sung vắc xin bại liệt tại các tỉnh có nguy cơ cao; tăng cường tiêm bù và tiêm vét tại các khu vực còn lại; đồng thời xây dựng kế hoạch ứng phó toàn diện từ tiêm chủng, giám sát, xét nghiệm đến phối hợp xuyên biên giới.
Bên cạnh đó, WHO đề nghị Việt Nam chia sẻ thông tin kịp thời với các đối tác toàn cầu để nhận hỗ trợ khi cần thiết.
Cùng với các giải pháp chuyên môn, Luật Phòng bệnh truyền nhiễm vừa được Quốc hội thông qua cũng cần sớm ban hành Nghị định và Thông tư hướng dẫn, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho các hoạt động ứng phó với bệnh bại liệt cũng như các dịch bệnh nguy hiểm khác trong thời gian tới.
Hoặc