Trong mắt nhiều cha mẹ, việc con ngủ hay giật mình tỉnh giấc lúc nửa đêm, ngủ ngày nhiều hơn đêm, hay thỉnh thoảng ngáy khi ngủ… chỉ là những hiện tượng “tuổi tè ngáp” và sẽ sớm qua đi. Nhưng một nghiên cứu quy mô nhỏ tại Pháp đã chỉ ra, những dấu hiệu tưởng như bình thường đó lại có liên quan mật thiết đến chỉ số IQ của trẻ khi lên 3 tuổi.
Giấc ngủ năm đầu đời có thể tiên đoán IQ ở tuổi lên ba
Nghiên cứu được thực hiện trong khuôn khổ dự án AuBE (Autonomic Nervous System and Early Behavior), theo dõi hơn 190 trẻ từ lúc sinh đến khi tròn 3 tuổi. Nhóm nghiên cứu ghi lại dữ liệu giấc ngủ của các bé tại các mốc 6, 12, 18 và 24 tháng tuổi, đồng thời đo chỉ số IQ khi các bé bước sang tháng thứ 36 bằng thang đo tiêu chuẩn WPPSI‑III.
Kết quả phân tích cho thấy, các trẻ thức dậy nhiều lần trong đêm ở mốc 6 tháng tuổi có chỉ số IQ tổng thể (FSIQ) và chỉ số thông minh về vận hành (Performance IQ) thấp hơn trung bình khoảng 3,5 điểm so với nhóm trẻ ngủ yên giấc. Đáng chú ý, trẻ có biểu hiện ngáy nhiều ở mốc 18 tháng tuổi còn ghi nhận mức giảm PIQ lên tới 7 điểm.
Không chỉ vậy, những trẻ có tỷ lệ ngủ ban ngày quá nhiều so với ban đêm tại mốc 12 tháng tuổi – tức mất cân bằng giữa nhịp sinh học ngày và đêm – cũng ghi nhận chỉ số IQ thấp hơn mức trung bình khoảng 4 điểm.
Ảnh minh họa
Chăm con ở nhà hay gửi nhà trẻ – điều bất ngờ từ môi trường xã hội
Một yếu tố khác cũng được nhóm nghiên cứu phát hiện là hình thức chăm sóc trẻ. Những trẻ được gửi nhà trẻ từ sớm (khoảng 2 tuổi), đặc biệt là trong các nhóm nhỏ có hướng dẫn, lại đạt điểm IQ cao hơn so với trẻ ở nhà cùng cha mẹ hoặc người thân. Sự kích thích xã hội và ngôn ngữ từ môi trường tập thể được cho là góp phần hỗ trợ sự phát triển trí não ở giai đoạn này.
Ngược lại, chỉ số Verbal IQ – liên quan đến khả năng ngôn ngữ – lại không bị ảnh hưởng rõ rệt bởi giấc ngủ hay môi trường chăm sóc, cho thấy tác động của giấc ngủ ban đầu chủ yếu rơi vào các kỹ năng như xử lý tình huống, phản xạ, ghi nhớ và vận hành.
Giấc ngủ không đơn thuần là nghỉ ngơi
Theo các nhà khoa học, giấc ngủ trong những năm đầu đời là thời điểm não bộ củng cố trí nhớ, xây dựng các mạng lưới kết nối thần kinh và hỗ trợ sự phát triển nhận thức. Những giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên hoặc rối loạn nhịp sinh học sẽ cản trở quá trình này, từ đó ảnh hưởng đến khả năng tư duy và tiếp thu của trẻ trong những năm tiếp theo.
Một tổng quan khác từ 26 nghiên cứu về trẻ mẫu giáo (24–72 tháng tuổi) cũng khẳng định: ngủ đủ giấc và chất lượng tốt có mối liên hệ nhất quán với sự phát triển nhận thức và hành vi tích cực, dù tác động không phải lúc nào cũng mạnh nhưng xu hướng là rõ ràng.
Cha mẹ có thể làm gì?
Từ nghiên cứu này, các chuyên gia gợi ý cha mẹ nên:
Thiết lập lịch sinh hoạt đều đặn cho bé từ sớm, khuyến khích giấc ngủ ban đêm là chính.
Theo dõi dấu hiệu ngủ ngáy, ngủ gập cổ, thở khó khi ngủ… và hỏi ý kiến bác sĩ nếu hiện tượng kéo dài.
Cân nhắc cho trẻ tham gia môi trường nhà trẻ chất lượng vào giai đoạn 18–24 tháng để trẻ tiếp xúc sớm với môi trường học hỏi và tương tác xã hội.
Tránh để trẻ ngủ ngày quá nhiều, dẫn tới khó ngủ ban đêm hoặc rối loạn đồng hồ sinh học.
Nói cách khác, giấc ngủ không chỉ là nghỉ ngơi – mà còn là một phần thiết yếu trong quá trình phát triển trí tuệ và hành vi ở trẻ nhỏ. Những gì diễn ra trong năm đầu tiên có thể âm thầm để lại dấu ấn kéo dài đến nhiều năm sau đó.
Hoặc