Khu công nghiệp (KCN) Biên Hòa 1 (Đồng Nai) là KCN đầu tiên của Việt Nam được xây dựng vào năm 1963 với tên gọi là Khu kỹ nghệ Biên Hòa. Ban đầu, KCN Biên Hòa 1 được quy hoạch để phục vụ cho sự phát triển công nghiệp của miền Nam Việt Nam, tập trung vào các ngành sản xuất cơ khí, hóa chất và chế biến thực phẩm.
"Cái nôi" của ngành công nghiệp Việt Nam
Sau ngày đất nước thống nhất vào năm 1975, KCN này tiếp tục hoạt động với tên gọi là KCN Biên Hòa 1.
 |
| Toàn cảnh KCN Biên Hòa 1. |
Trải qua hơn 60 năm hoạt động, KCN Biên Hòa 1 đóng vai trò là “cái nôi” của ngành công nghiệp Việt Nam. Chỉ riêng tại Đồng Nai, từ KCN đầu tiên này đến nay, toàn tỉnh đã có 52 KCN được thành lập, thu hút hơn 1.800 dự án FDI đầu tư sản xuất, kinh doanh. Với vị trí chiến lược bên bờ sông Đồng Nai kết nối trực tiếp với TP.HCM, KCN này từng là điểm đến đầu tư của nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước, tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động.
Tuy nhiên, do hình thành từ sớm, nhiều nhà máy đã xuống cấp. Thêm vào đó, hạ tầng kỹ thuật lạc hậu và công nghệ sản xuất không còn đáp ứng yêu cầu về môi trường. Việc duy trì một KCN như vậy ngay trung tâm tỉnh, bên bờ sông Đồng Nai - nơi cung cấp nguồn nước sạch cho hàng triệu dân, trở thành áp lực lớn trong công tác bảo vệ môi trường và quy hoạch đô thị. Đồng thời, việc duy trì KCN Biên Hòa 1 không còn phù hợp với định hướng phát triển đô thị hiện đại.
 |
| KCN Biên Hòa 1 có vị trí đắc địa bên dòng sông Đồng Nai. |
Trên cơ sở đề xuất của tỉnh Đồng Nai, Thủ tướng Chính phủ đã chấp thuận chủ trương chuyển đổi công năng và đưa KCN Biên Hòa 1 ra khỏi danh mục các KCN của Việt Nam. UBND tỉnh Đồng Nai đã loại KCN này khỏi Quy hoạch tỉnh và chuyển đổi công năng thành khu đô thị và trung tâm chính trị của tỉnh.
Diện mạo mới
Theo đề án chuyển đổi công năng KCN Biên Hòa 1, sau khi hoàn tất di dời, toàn bộ diện tích 320 ha của KCN này sẽ được cải tạo thành khu đô thị - thương mại - dịch vụ tích hợp. Sông Đồng Nai là trục cảnh quan chủ đạo, đồng thời đảm bảo yếu tố “xanh” và “mở” xuyên suốt.
Điểm nhấn là công trình Khu Trung tâm chính trị - hành chính của tỉnh (trên 100 ha) với các khu chức năng: Khu Trung tâm chính trị - hành chính tỉnh Đồng Nai là nơi làm việc của tất cả các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể, sở, ban, ngành của tỉnh; Khu Trung tâm hội nghị - triển lãm là nơi tổ chức các sự kiện hội nghị, hội thảo, triển lãm quy mô lớn và quan trọng của tỉnh; Khu Quảng trường trung tâm - quảng trường nước là nơi tổ chức các sự kiện chính trị, văn hóa, thể thao, các buổi diễu hành, lễ hội, biểu diễn ngoài trời, đồng thời là không gian sinh hoạt cộng đồng cho người dân cả ngày lẫn đêm.
 |
| Trải qua hơn 60 năm hoạt động, nhiều nhà máy tại KCN Biên Hòa 1 đã cũ kỹ, công nghệ lạc hậu |
Theo kế hoạch, dự án Khu Trung tâm chính trị - hành chính của tỉnh tại KCN Biên Hòa 1 sẽ khởi công trong tháng 9 này. Việc thu hồi đất KCN Biên Hòa 1 sẽ phải hoàn tất trong năm 2025 để thực hiện đấu giá đất xây dựng một khu đô thị hiện đại của tỉnh Đồng Nai.
Theo UBND tỉnh Đồng Nai, đây không chỉ là bước khởi đầu của một dự án đô thị quy mô lớn mà còn thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Đồng Nai trong chuyển đổi mô hình phát triển, từ “thủ phủ” công nghiệp truyền thống sang “thủ phủ” công nghiệp công nghệ cao, hiện đại. Từ phát triển dựa vào tài nguyên và lao động giá rẻ chuyển sang phát triển theo hướng xanh, bền vững. Đây là dự án phù hợp với định hướng phát triển đô thị của tỉnh Đồng Nai, được kỳ vọng tạo nên không gian sống chất lượng cao, góp phần thay đổi diện mạo đô thị và nâng cao hiệu quả sử dụng đất.
Mới đây, làm việc với các doanh nghiệp thuộc diện di dời để thực hiện chuyển đổi công năng KCN Biên Hòa 1, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Hồ Văn Hà cho biết nhiều năm qua, Đồng Nai thu hút đầu tư có chọn lọc. Ưu tiên các dự án công nghệ cao, ít thâm dụng lao động và thân thiện môi trường nhằm bảo đảm tăng trưởng bền vững.
Tỉnh Đồng Nai đặc biệt khuyến khích các doanh nghiệp ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến, tạo giá trị gia tăng lớn, góp phần nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh. Ngược lại, dự án nằm rải rác trong khu dân cư, KCN đã cũ kỹ thì phải di dời đến địa điểm phù hợp với quy hoạch. Việc này vừa nhằm giảm áp lực về môi trường, đô thị hóa vừa từng bước hình thành hệ sinh thái công nghiệp xanh, hiện đại gắn với mục tiêu net zero, thu hút nguồn vốn chất lượng cao từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
 |
| Phối cảnh Trung tâm hành chính tỉnh Đồng Nai và khu đô thị hiện đại sau khi thực hiện chuyển đổi công năng KCN Biên Hòa 1. |
Nhận thấy những bất cập từ KCN Biên Hòa 1, tỉnh Đồng Nai đã đưa ra quyết sách chưa từng có tiền lệ trong lịch sử phát triển KCN lẫn đô thị Việt Nam. Đó là di dời toàn bộ nhà máy, cơ sở sản xuất và chuyển đổi công năng diện tích gần 330 ha KCN Biên Hòa 1 thành khu đô thị thương mại - dịch vụ. Đây là bước đi tiên phong trong cả nước bởi đến thời điểm này, chưa từng có tỉnh, thành nào thực hiện chuyển đổi công năng một KCN lớn, lâu đời và có vị trí đặc biệt như KCN Biên Hòa 1.
Theo Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Tấn Đức, tỉnh Đồng Nai mới sẽ trở thành trục hành lang kinh tế quan trọng, mạng lưới giao thông đa dạng, đa phương thức (hàng không, đường bộ, đường sắt, đường thủy) với Cảng hàng không quốc tế Long Thành là cửa ngõ hàng không quốc tế của Việt Nam. Cảng Phước An là trung tâm cảng biển lớn của cả nước. Với vị trí này, Đồng Nai mới sẽ trở thành một trung tâm sản xuất hàng hóa, dịch vụ, logistics lớn của đất nước. Đây cũng là một trong những lĩnh vực kinh tế được tỉnh định hướng phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.
Cũng theo ông Võ Tấn Đức, việc chuyển đổi công năng KCN Biên Hòa 1 không chỉ làm thay đổi về mặt cảnh quan mà còn là bước ngoặt trong quá trình nâng cao chất lượng sống của người dân, tạo điểm nhấn kiến trúc đô thị và đưa Đồng Nai tiến gần hơn đến các tiêu chuẩn phát triển bền vững, xanh - sạch - thông minh theo kế hoạch thực hiện Đề án Net zero vào năm 2050 của tỉnh Đồng Nai.
Hoặc