Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí khoa học Zootaxa , nhóm các nhà khoa học Nga và Việt Nam đã phát hiện ra một loài thằn lằn mới bị mù hoàn toàn và không có chân sống tại Vườn quốc gia Núi Chúa thuộc tỉnh Ninh Thuận.
Loài thằn lằn mới được đặt tên dựa theo nơi phát hiện ra nó: "Ninh Thuận blind skink" (Thằn lằn mù Ninh Thuận hoặc thằn lằn giun Ninh Thuận).
Thằn lằn mù Ninh Thuận có tên khoa học Dibamus tropcentr Kliukin, Nguyen, Bragin & Poyarkov, 2023, lần đầu tiên mô tả và công bố trên tạp chí Zootaxa hôm 1/12/2023.
Thằn lằn mù Ninh Thuận. Ảnh: NIKOLAY POYARKOV/Tuổi Trẻ Online
Các nhà khoa học cho biết tên khoa học của loài mới là Dibamus tropcentr, liên hệ trực tiếp đến Trung tâm Nghiên cứu khoa học và Công nghệ nhiệt đới Việt - Nga (VRTC). Cơ quan này đã dành hơn 35 năm nghiên cứu về sinh thái và đa dạng sinh học của Việt Nam.
Đây là loài thứ 7 của giống Dimamus được ghi nhận ở Việt Nam, nâng tổng số loài của giống này lên 25 loài.
Theo các nhà khoa học, thằn lằn mù Ninh Thuận có thân hình giống loài giun đất và dài khoảng 11cm, hình thái giống giun, chuyên sống chui lủi trong đất, gần thảm gỗ mục, đặc biệt khu vực đất ẩm và có tổ mối, nên rất khó phát hiện.
Lớp vảy ở đầu của thằn lằn mù Ninh Thuận. Ảnh: NIKOLAY POYARKOV/Tuổi Trẻ Online
Đôi mắt của thằn lằn mù Ninh Thuận được miêu tả là "rất thô sơ" và "bị che phủ hoàn toàn bởi vảy".
Thông thường loài thằn lằn sẽ có chân, mắt, màng nhĩ và các chi, song loài mới này chân gần như tiêu biến do thích nghi sống chui luồn trong đất.
Chúng không có chi trước lẫn chi sau, riêng phần chi sau của con đực gần như bị thoái hóa và phát triển thành "hình cánh tà" (tương tự cánh tà của máy bay) nằm ở gần đuôi.
Thằn lằn mù Ninh Thuận có màu nâu hồng, nhạt hơn về phía đầu và sẫm hơn ở phía đuôi. Cơ thể chúng được bao phủ bằng một lớp vảy trơn bóng, mịn.
Theo báo cáo, nhóm nghiên cứu đã đến khảo sát khu vực Vườn Quốc gia Núi Chúa trong khoảng thời gian từ tháng 9/2022 đến tháng 3/2023.
Để tìm ra thằn lằn mù Ninh Thuận, họ đã lần theo dấu vết của những con mối bụng vàng - thức ăn yêu thích của loài động vật này.
Thằn lằn mù Ninh Thuận được tìm thấy nằm bên dưới những khúc gỗ mục nát. Khi bị bắt, chúng sẽ "nhướn vảy trên cơ thể lên" để khiến "bên ngoài trở nên nhăn nheo".
Cơ chế tự vệ này được cho là mô phỏng theo hành vi của một số loài sâu bướm có vẻ ngoài gai góc khiến thú săn mồi bỏ qua, chẳng hạn như chim chóc.
Các nhà khoa học cho biết việc xác định thằn lằn mù Ninh Thuận là loài mới dựa trên kiểu vảy, tỉ lệ cơ thể và các đặc điểm vật lý tinh vi khác. Tuy nhiên nghiên cứu không cung cấp phân tích DNA của loài này vì thiếu dữ liệu di truyền của các loài thằn lằn mù khác.
Thằn lằn mù Ninh Thuận đã được tìm thấy tại hai địa điểm khác nhau ở Vườn quốc gia Núi Chúa.
Theo các nhà nghiên cứu, chúng có kích thước quần thể khá nhỏ và dường như phân bố hẹp tại Vườn quốc gia Núi Chúa. Các mối đe dọa đối với Dibamus tropcentr cũng chưa được biết đến nhiều, tuy nhiên loài này có khả năng liên quan chặt chẽ đến môi trường sống, cụ thể được tìm thấy trong các khu rừng thường xanh khô ven biển ở độ cao thấp (200-280 m).
Hoặc