Tháng 11 - tháng của tri ân, luôn khiến những người làm nghề giảng dạy lặng lòng nhìn lại hành trình của mình. Với những nghệ sĩ - giảng viên thanh nhạc như Tiến sĩ,
Nhắc đến hai chữ "người thầy", ánh mắt của NSƯT Tân Nhàn ánh lên niềm xúc động. Chị bảo, trong mỗi con người, ai cũng có một người thầy lớn để nhớ, để biết ơn, để noi theo. Nhưng trong môi trường nghệ thuật, mối quan hệ ấy lại đặc biệt hơn nhiều - "giống như tình cha con, hơn cả một gia đình".
Trước khi trở thành Trưởng khoa Thanh nhạc của Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Tân Nhàn từng là cô sinh viên nhỏ say mê ca hát, miệt mài học tập suốt hơn 10 năm dưới mái trường này. Quãng thời gian ấy để lại trong chị nhiều bài học sâu sắc về giá trị của hai chữ "thầy - trò".
"Ở học viện, thầy không chỉ truyền kiến thức mà còn kèm cặp từng hơi thở, từng nốt nhạc, từng cảm xúc trên sân khấu. Tình thầy trò ở đây vượt lên khỏi khuôn khổ của giảng đường - đó là sự đồng hành, chia sẻ trong cả nghề nghiệp và cuộc sống", chị nói.
Nhớ lại quãng đường học tập, Tân Nhàn nhắc về hai người thầy lớn của đời mình - NSƯT Lan Anh và cố GS.NSND Trung Kiên. "Cả hai thầy cô đều là chỗ dựa tinh thần lớn lao. Tôi từng khóc với cô Lan Anh, từng tâm sự với thầy Kiên như với cha mẹ mình. Từ họ, tôi học được cách sống, cách làm nghề bằng trái tim và biết trao ngọn lửa đam mê ấy cho học trò".
Bài học lớn nhất mà Tân Nhàn nhận được từ những người thầy đi trước chính là: "Là nghệ sĩ có giọng hát hay đã quý, nhưng phải biết sống có ý nghĩa - không ngừng học hỏi để cống hiến và truyền lại cho thế hệ sau".
Từ khi trở thành người thầy, Tân Nhàn luôn tâm niệm phải nối dài tinh thần ấy. Với chị, dạy học không chỉ là truyền nghề mà còn là hành trình chăm chút, lắng nghe và yêu thương: "Mỗi học trò đều là một đứa con tinh thần. Tôi thương các em như con, nhất là những bạn có hoàn cảnh khó khăn".
Chị kể, có lần một học trò bật khóc khi được hỏi sao không tham gia liên hoan cùng lớp: "Em không có tiền, nhà em nghèo lắm. Tôi nghe mà nghẹn trong lòng. Từ đó, tôi quyết định không bao giờ để học trò phải mời hay góp tiền để làm tiệc liên hoan mừng những dịp 8/3 hay 20/10 nữa. Ngược lại, nếu có dịp, chính tôi sẽ là người mời các em", NSƯT Tân Nhàn kể.
Còn có học trò từng định nghỉ học vì không đủ điều kiện kinh tế. Tân Nhàn nhớ lại: "Bạn ấy hát rất hay, tôi nói: Em cứ học, cô sẽ giúp. Nhưng bạn ấy chỉ nói: Nếu cô tin em, em sẽ cố gắng nhưng em không nhận tiền. Sau đó, em ấy tốt nghiệp xuất sắc. Tôi hiểu rằng, điều học trò cần nhất đôi khi chỉ là niềm tin và sự động viên".
Nhiều lần, NSƯT Tân Nhàn hỗ trợ học trò từ quê ra ôn thi. "Có em tôi cho mượn nhà, tự tay sắm thêm tủ lạnh, đồ dùng, dạy miễn phí hoàn toàn. Tôi tin, nếu các em có năng khiếu mình phải giúp. Còn nếu không phù hợp, tôi thẳng thắn khuyên các em dừng lại, vì âm nhạc là con đường đòi hỏi sự dấn thân thực sự".
Nhìn lại chặng đường giảng dạy, NSƯT Tân Nhàn bảo, niềm hạnh phúc lớn nhất của người thầy là khi thấy học trò trưởng thành, sống tử tế và hạnh phúc. "Tình thầy trò đôi khi giản dị lắm, không cần quà cáp, không cần lời cảm ơn, chỉ cần thấy các em thành công là tôi đã thấy đủ".
Nếu Tân Nhàn xem giảng dạy là cách nối dài tình yêu âm nhạc thì ca sĩ - giảng viên Phúc Tiệp lại nhìn đó như hai vai diễn song hành trong cùng một hành trình. Với anh, giảng dạy và biểu diễn là hai mạch máu nuôi dưỡng lẫn nhau.
"Để làm tốt một vai trò đã khó, nhưng để làm song song hai vai - vừa giảng dạy vừa biểu diễn, lại càng đòi hỏi nhiều nỗ lực. Giảng viên thanh nhạc đối diện với rất nhiều cá tính giọng hát khác nhau, mỗi sinh viên là một thế giới riêng, đòi hỏi người thầy phải có nền tảng vững, kinh nghiệm sâu và khả năng thích ứng linh hoạt", ca sĩ Phúc Tiệp kể.
Anh xem giảng dạy và biểu diễn là hai mặt của cùng một đồng xu, bổ trợ và soi sáng cho nhau.
Trên lớp, Phúc Tiệp luôn tận dụng mỗi buổi dạy để tự kiểm tra kỹ thuật của chính mình. Còn khi bước lên sân khấu, mỗi màn trình diễn lại trở thành bài học sống động để anh chia sẻ với sinh viên. "Khi khán giả vỗ tay, tôi nhớ đến học trò - những người sẽ sớm đứng ở vị trí ấy. Niềm vui ấy khiến tôi thấy nghề dạy mình chưa bao giờ cũ".
Nhắc đến những năm tháng học trò, Phúc Tiệp xúc động kể về NSND Quang Thọ. "Thầy không chỉ dạy kỹ thuật thanh nhạc mà còn dạy cách sống. Mỗi lần tôi đi thi, thầy cô đều lo từng bữa ăn, giấc ngủ. Chính tình cảm ấy khiến tôi hiểu: làm thầy trong âm nhạc là tận tâm, là yêu thương như cha mẹ với con".
Giờ đây, Phúc Tiệp cũng mang tinh thần ấy vào lớp học của mình. Anh không chỉ dạy hát mà còn quan tâm đến đời sống tinh thần của sinh viên, định hướng nghề nghiệp cho các em.
Với anh, tình thầy trò trong âm nhạc là sợi dây gắn bó bền chặt. "Ở khoa Thanh nhạc, thầy trò làm việc 1-1. Mỗi tiết học là một hành trình thấu hiểu tâm hồn và giọng hát của học trò. Nếu không có sự đồng cảm ấy, người thầy sẽ không thể giúp trò trưởng thành", anh nói.
Giảng dạy là công việc lặp lại, nhiều khi đòi hỏi sự kiên nhẫn lớn. Có lúc, Phúc Tiệp thấy mệt mỏi vì phải công việc đôi khi lặp lại. Nhưng thay vì dừng lại, anh chọn cách làm mới: "Tôi đưa những tác phẩm mới, những cách tiếp cận hiện đại vào bài giảng để sinh viên thấy rằng âm nhạc luôn chuyển động và người thầy cũng phải đổi mới không ngừng".
Với anh, sân khấu vẫn là nơi giữ ngọn lửa sáng tạo: "Không gì sánh bằng cảm giác đứng giữa ánh đèn, nghe tiếng vỗ tay của khán giả. Hào quang ấy giúp tôi thêm năng lượng để quay lại giảng đường, tiếp tục truyền cảm hứng cho sinh viên".
Ca sĩ - giảng viên Lê Anh Dũng chia sẻ với VietNamNet, quãng đường nghệ thuật không chỉ là những đêm diễn rực sáng mà còn là hành trình lặng lẽ trên bục giảng tại khoa Thanh nhạc, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Anh gọi đó là hai vai diễn song hành - người nghệ sĩ và người thầy, cùng nuôi dưỡng đam mê, cùng gìn giữ thanh âm bền bỉ của nghề.
Theo Lê Anh Dũng, việc giảng dạy giúp người nghệ sĩ duy trì sự rèn luyện thường xuyên, còn biểu diễn lại giúp người thầy làm mới cảm xúc và truyền được kinh nghiệm thực tế cho học trò.
"Nghề hát nếu không tập luyện mỗi ngày, giọng hát sẽ mai một rất nhanh. Khi dạy học trò, tôi cũng đang tự rèn luyện chính mình. Bởi muốn làm mẫu cho các em, mình phải hát chuẩn, phải thể hiện đúng vị trí âm thanh, hơi thở. Chính quá trình ấy giữ cho tôi giọng hát vững vàng qua năm tháng", anh nói.
Ngược lại, việc biểu diễn giúp người giảng viên hiểu sâu sắc hơn những thách thức trên sân khấu: cách xử lý tâm lý, biểu cảm, kỹ năng sân khấu: "Một người thầy từng trải qua ánh đèn, từng sống trong không khí biểu diễn, chắc chắn sẽ có nhiều điều để truyền lại cho sinh viên, không chỉ về kỹ thuật mà còn về cảm xúc và bản lĩnh", Lê Anh Dũng bày tỏ.
Gần 20 năm đứng sân khấu, Lê Anh Dũng có không ít "bài học xương máu" mà anh thường nhắc lại với học trò.
"Rất nhiều bạn trẻ khi ra sân khấu bị hụt hơi, chênh phô, mất tự tin - không phải vì không có giọng mà do thiếu kỹ thuật, thiếu rèn luyện thường xuyên. Một liveshow có khi phải hát 20 bài, nếu không kiểm soát được hơi thở khó mà trụ vững", anh nói.
Theo Lê Anh Dũng, kỹ năng thanh nhạc và kỹ thuật xử lý hơi thở là nền tảng sống còn của người ca sĩ. Giọng hát chỉ là món quà ban đầu cha mẹ sinh ra đã có, còn thành công hay không phụ thuộc vào ý chí và sự rèn luyện. Theo Lê Anh Dũng, việc ca sĩ ra sân khấu bị "hát oét" phần có thể do sức khoẻ nhưng phần nhiều là thiếu sự rèn luyện, ít khi hát ở nốt cao như vậy nên không có phản xạ tự nhiên.
Trong môi trường thanh nhạc, thầy và trò thường có mối liên hệ đặc biệt - gắn bó như người thân. Lê Anh Dũng coi các học trò của mình là "những đứa con tinh thần".
"Đó là những sản phẩm của mình, là niềm tự hào của người thầy. Tôi đặc biệt yêu quý những em chăm chỉ, nghiêm túc, có đam mê thật sự. Dạy những bạn ấy, mình hăng say lắm, có khi dạy cả buổi không thấy mệt. Còn với những bạn thiếu nghiêm túc, tôi thẳng thắn góp ý, thậm chí quát mắng để các em hiểu rằng làm nghệ sĩ không thể hời hợt", anh nói.
Khi được hỏi có mong học trò "báo ân"? Lê Anh Dũng mỉm cười: "Tôi chưa bao giờ nghĩ đến điều đó. Người thầy như người đưa đò, chỉ cần thấy học trò sang được bờ bên kia, tức là có thể sống được bằng nghề, bằng đam mê, là hạnh phúc lớn nhất rồi".
Anh kể, có những học trò sau khi thành công, dù ít gặp lại, nhưng vẫn nhắn tin, gọi điện hỏi thăm. Chỉ cần vậy thôi là anh vui, không cần quà cáp hay lễ nghĩa gì, tình cảm chân thành mới là điều đáng quý nhất.
Lê Anh Dũng tự nhận mình là người thầy "khó tính có chọn lọc". Với những bạn nghiêm túc, anh dễ tính nhưng ai hời hợt, thiếu đam mê, nam ca sĩ sẽ rất nghiêm khắc. Nghệ sĩ sống bằng cảm xúc mà cảm xúc chỉ đến khi mình toàn tâm toàn ý với nghề.
Cả NSƯT Tân Nhàn, ca sĩ Phúc Tiệp và Lê Anh Dũng đều gặp nhau ở một điểm chung: tình yêu với âm nhạc luôn gắn liền với lòng biết ơn thầy cô và với chính học trò của mình. Họ tin rằng, người thầy trong âm nhạc không chỉ dạy kỹ thuật hát mà còn dạy cách sống, cách yêu, cách cảm thụ cái đẹp. Và có lẽ, đó cũng là ý nghĩa sâu xa nhất của nghề giáo trong môi trường nghệ thuật - nơi mỗi nốt nhạc vang lên không chỉ bằng kỹ năng mà bằng trái tim.
Thiết kế: Minh Hoà
Đón đọc bài 4: Sao Việt làm giáo viên: Người là ca sĩ hạng A, người bị nhầm là sinh viên
Hoặc