Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn tật hàng đầu trên thế giới. Mặc dù chúng ta thường nghe nói về các triệu chứng đột quỵ xảy ra khi tỉnh táo, nhưng một tỷ lệ đáng kể các ca đột quỵ lại xảy ra trong khi ngủ.
Theo một khảo sát của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, trong vòng 2 năm 2016 và 2017, 62,9% bệnh nhân đột quỵ đến cấp cứu tại viện có thời gian thời gian khởi phát đột quỵ là vào lúc sáng sớm (5-8 giờ). Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cũng cho hay, theo các nghiên cứu trước đó như tại Phần Lan, người ta cũng ghi nhận số người khởi phát đột quỵ cao nhất vào 6-8 giờ vào ngày làm việc và 8-10 giờ vào ngày nghỉ.
Khi một người tỉnh dậy và nhận thấy những dấu hiệu bất thường trên cơ thể, rất có thể đột quỵ đã xảy ra trong đêm. Nhận biết sớm các dấu hiệu này là chìa khóa để cứu sống và giảm thiểu di chứng.
6 dấu hiệu khi ngủ dậy cảnh báo nguy cơ đột quỵ vào buổi sáng
1. Tê liệt hoặc yếu một bên cơ thể (liệt nửa người)
Đây là dấu hiệu đột quỵ phổ biến và dễ nhận biết nhất khi thức dậy. Bạn có thể cảm thấy mặt, tay, hoặc chân bị tê bì, yếu ớt hoặc hoàn toàn không thể cử động.
Một nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Đột quỵ và các bệnh mạch máu não (Stroke and Vascular Neurology) chỉ ra rằng, hơn 70% bệnh nhân đột quỵ tỉnh dậy với các triệu chứng liệt nửa người hoặc liệt mặt. Đặc biệt, nếu bạn thức dậy và thấy một bên mặt bị méo, khó cử động môi hoặc má, hay tay không thể giơ lên cao quá 5 giây, đó là dấu hiệu cảnh báo cực kỳ nghiêm trọng. Tình trạng này là do thiếu máu hoặc xuất huyết ở một phần não bộ, ảnh hưởng đến các trung tâm kiểm soát vận động.
2. Rối loạn ngôn ngữ
Đột quỵ có thể làm tổn thương đến vùng ngôn ngữ của não. Khi tỉnh dậy, bạn có thể nhận thấy các triệu chứng sau:
Nói ngọng, nói lắp, hoặc nói dính chữ: Mặc dù bạn cố gắng nói rõ ràng nhưng âm thanh phát ra không tròn vành rõ chữ.
Không thể nói hoặc hiểu lời nói: Bạn hoàn toàn không thể nói được (mất ngôn ngữ diễn đạt) hoặc nghe được người khác nói nhưng không thể hiểu nội dung (mất ngôn ngữ tiếp nhận).
Theo Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ (American Stroke Association), các rối loạn ngôn ngữ là một trong những dấu hiệu chính của đột quỵ. Trong nhiều trường hợp đột quỵ xảy ra trong khi ngủ, người bệnh tỉnh dậy và nhận ra mình không thể nói chuyện như bình thường. Sự tổn thương ở vùng Broca (ngôn ngữ diễn đạt) hoặc Wernicke (ngôn ngữ tiếp nhận) trên não bộ là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.
3. Đau đầu dữ dội đột ngột
Cơn đau đầu do đột quỵ thường rất khác so với đau đầu thông thường. Nó thường xuất hiện đột ngột, dữ dội như "sấm sét đánh ngang đầu" và có thể đi kèm với buồn nôn, nôn mửa hoặc lú lẫn.
Một nghiên cứu từ Bệnh viện Đa khoa Massachusetts cho thấy, đau đầu dữ dội đột ngột là một trong những triệu chứng thường gặp ở đột quỵ xuất huyết não, đặc biệt khi các mạch máu trong não bị vỡ.
4. Hoa mắt, chóng mặt, và mất thăng bằng
Khi đột quỵ ảnh hưởng đến tiểu não hoặc thân não, bạn có thể thức dậy và cảm thấy chóng mặt dữ dội, mất phương hướng, không thể đứng thẳng hoặc đi lại loạng choạng.
Tạp chí Neurology đã công bố một nghiên cứu chỉ ra rằng các triệu chứng chóng mặt, mất thăng bằng, và đi lại khó khăn thường liên quan đến đột quỵ ở vùng tiểu não và thân não. Những triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với rối loạn tiền đình, nhưng nếu chúng xuất hiện đột ngột và đi kèm với các dấu hiệu khác của đột quỵ, cần phải được xem xét nghiêm túc.
5. Giảm thị lực đột ngột
Đột quỵ có thể gây ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt, khiến bạn thức dậy với tình trạng nhìn đôi, nhìn mờ hoặc mất thị lực một phần.
Theo Hiệp hội Y khoa Anh (British Medical Journal), khoảng 10% bệnh nhân đột quỵ gặp phải các vấn đề về thị giác. Nguyên nhân là do đột quỵ làm tổn thương các mạch máu cung cấp oxy cho não, bao gồm cả vùng thị giác. Nếu bạn tỉnh dậy và thấy thị lực bị suy giảm đột ngột ở một hoặc cả hai mắt, cần phải xem đây là một dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng.
6. Cảm giác lẫn lộn, lú lẫn
Trong một số trường hợp, đột quỵ không biểu hiện bằng các triệu chứng vật lý rõ ràng mà thay vào đó là sự thay đổi trạng thái tinh thần. Bạn có thể thức dậy và cảm thấy bối rối, không biết mình đang ở đâu, ngày nào, hoặc không nhận ra người thân.
Tạp chí Đột quỵ đã đưa ra bằng chứng cho thấy các dấu hiệu về sự thay đổi tinh thần, bao gồm lú lẫn và thay đổi ý thức, có thể là dấu hiệu của đột quỵ, đặc biệt là ở người cao tuổi. Tình trạng này có thể là do thiếu oxy trong não, ảnh hưởng đến chức năng nhận thức.
Vì sao đột quỵ thường khởi phát vào sáng sớm?
Đột quỵ thường khởi phát vào sáng sớm do các thay đổi sinh lý tự nhiên của cơ thể. Trong khoảng 6 giờ sáng đến trưa, huyết áp có xu hướng tăng cao đột ngột sau một đêm ngủ sâu. Sự tăng vọt này gây áp lực lớn lên thành mạch máu, đặc biệt nguy hiểm với người có tiền sử cao huyết áp hoặc xơ vữa động mạch, có thể dẫn đến vỡ mạch máu hoặc hình thành cục máu đông.
Thêm vào đó, sau một đêm dài, cơ thể mất nước khiến máu trở nên cô đặc hơn, làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối. Sự giải phóng các hormone gây căng thẳng như cortisol vào buổi sáng cũng góp phần làm tăng nhịp tim và huyết áp. Những yếu tố này kết hợp lại khiến buổi sáng trở thành thời điểm có nguy cơ đột quỵ cao nhất.
Nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ khi ngủ dậy là vô cùng quan trọng. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ triệu chứng nào ở trên, ngay cả khi chúng chỉ xuất hiện trong vài phút rồi biến mất, cũng không nên chủ quan. Hãy gọi ngay cấp cứu (115) và cung cấp thông tin chi tiết về các dấu hiệu.
Để phòng ngừa đột quỵ, các chuyên gia y tế khuyến cáo cần kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ như cao huyết áp, tiểu đường, mỡ máu, và duy trì một lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống khoa học, tập thể dục thường xuyên, và hạn chế rượu bia, thuốc lá. Khám sức khỏe định kỳ cũng là cách hiệu quả để phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn và giảm thiểu nguy cơ đột quỵ.
Hoặc