Từ một người gần như không có mối liên hệ nào với thời trang truyền thống, NTK Phạm Ngọc Anh đã trở thành người sáng lập La Phạm thương hiệu thời trang bền vững gắn liền với chất liệu bản địa.
Với La Phạm, chị không chỉ tạo ra những sản phẩm thời trang mà còn khởi dựng một hành trình gìn giữ và làm mới giá trị văn hóa Việt. Thay vì chạy theo xu hướng thời trang nhanh, La Phạm chọn một hướng đi táo bạo hơn: khai phá sức sống mới từ những chất liệu tưởng như bị lãng quên từ sợi lá dứa, sợi lá chuối, sợi dừa, sợi ngô,... để tạo nên những thiết kế hiện đại, năng động nhưng vẫn đậm hồn Việt. Những bộ trang phục không chỉ là sản phẩm, mà còn là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa làng nghề bản địa và sàn diễn quốc tế.
Hành trình này dĩ nhiên không trải hoa hồng. Ngay từ những ngày đầu, La Phạm phải đối mặt với vô vàn khó khăn: nguồn lực hạn chế, cách tiếp cận mới mẻ, thị trường còn dè dặt với thời trang bền vững. Nhưng thay vì chùn bước, NTK Phạm Ngọc Anh đã chọn cách tiến lên, học hỏi và kiên trì xây dựng một hệ sinh thái xoay quanh chất liệu bản địa. Từng chuyến đi về các làng nghề, từng cuộc trò chuyện với các nghệ nhân đã giúp chị thấu hiểu sâu hơn những giá trị truyền thống đang dần bị lãng quên. Từ đó, La Phạm không chỉ là một thương hiệu, mà trở thành một mạng lưới kết nối hàng chục nghệ nhân, làng nghề trên khắp cả nước — nơi những sợi vải, tấm lụa, hoa văn thổ cẩm được hồi sinh trong hình hài những thiết kế đương đại.
Từng là nhà nghiên cứu về môi trường, điều gì khiến chị quyết định rẽ sang lĩnh vực thời trang? Vì sao chị lựa chọn gắn bó với trang phục truyền thống và chất liệu bản địa trong thiết kế của mình?
Con đường đưa tôi đến với việc thiết kế trang phục truyền thống thật sự rất tình cờ, giống như được “vũ trụ dẫn dắt”. Trước khi bắt đầu với thương hiệu La Phạm, tôi cùng với một người chị thân thiết xây dựng thương hiệu thiết kế đồ lễ hội tại San Francisco.
Thú thật, vào thời điểm đó tôi không có sự gắn kết nào với áo dài. Bước ngoặt xảy ra khi tôi nhận được tin nhắn từ một người phụ nữ gốc Việt nhờ thiết kế áo dài. Ngày xưa, tôi chỉ mặc áo dài đúng 2–3 lần trong những dịp đặc biệt như lễ tốt nghiệp và ngày cưới. Những chiếc áo dài ấy chỉ được mặc một lần, rồi bị bỏ quên trong góc tủ, có khi hỏng lúc nào cũng chẳng hay.
Là người năng động, thường xuyên di chuyển và vận động nhiều, tôi luôn ưu tiên những trang phục mang lại cảm giác thoải mái và tính ứng dụng cao. Khoảnh khắc đó khiến tôi suy nghĩ nhiều hơn về cách người ta mặc và ứng dụng áo dài trong đời sống.
Tôi nảy ra ý tưởng thiết kế những bộ áo dài có thể mặc trong nhiều hoàn cảnh khác nhau, phù hợp với phụ nữ ở nhiều độ tuổi và phong cách khác nhau. Và rồi cái tên La Phạm ra đời. Sau 9 năm, cảm xúc ban đầu ấy vẫn còn nguyên vẹn, trở thành nền tảng để tôi tiếp tục theo đuổi con đường này.
Cùng với áo dài, La Phạm hiện cũng đang phát triển thêm những thiết kế đương đại như áo khoác, đầm, quần áo… dựa trên chất liệu tự nhiên bản địa, đặc biệt là thổ cẩm từ nhiều vùng dân tộc Việt Nam.
Như chị vừa chia sẻ, La Phạm đang phát triển nhiều thiết kế từ chất liệu bản địa như tơ tằm, thổ cẩm, sợi lá dứa, sợi gai… Cơ duyên nào đưa chị đến với những chất liệu tưởng chừng đã bị bỏ quên này?
Hiện tại, chất liệu La Phạm sử dụng nhiều nhất là lụa, vải gai xanh và thổ cẩm dệt được nhuộm thủ công từ sợi gai dầu. Lựa chọn này bắt nguồn từ định hướng rất rõ ràng ngay từ khi tôi bắt đầu xây dựng thương hiệu đó chính là đi tìm và hồi sinh các nguồn chất liệu tự nhiên của Việt Nam.
Trong hành trình đó, tôi có cơ hội kết nối với nhiều nghệ nhân và nhà làm vải truyền thống, những người cùng chung khát vọng bảo tồn và phát huy giá trị bản địa. Chính sự đồng điệu ấy đã giúp chúng tôi xây dựng được một hệ sinh thái gắn kết, nơi chất liệu truyền thống được gìn giữ, phát triển và lan tỏa.
La Phạm có kế hoạch mở rộng thử nghiệm thêm những chất liệu mới không?
Trong 5 năm gần đây, chúng tôi cũng bắt đầu thử nghiệm sử dụng vải lá dứa và đang dần có sự phát triển sau mỗi năm. Song song đó, các loại sợi tự nhiên khác như sợi lá chuối, sợi dừa, sợi ngô, sợi tơ nhện cũng đang được nghiên cứu và phát triển. Những loại vải này cần sự đầu tư về công nghệ để có thể tinh luyện, nâng cao chất lượng và sản lượng, từ đó đáp ứng nhu cầu của ngành may mặc.
Chúng tôi cũng đặt kỳ vọng lớn vào các loại vật liệu da thuần chay từ lá dứa hoặc vỏ trái cây như xoài. Tại nhiều quốc gia phát triển, xu hướng sử dụng vật liệu thuần chay đang tăng nhanh, trong khi Việt Nam lại có lợi thế rất lớn về nông nghiệp. Nếu được đầu tư đúng hướng, chúng ta hoàn toàn có thể không chỉ xuất khẩu thô mà còn xuất khẩu vật liệu ra thị trường quốc tế.
Lần đầu góp mặt tại các sàn diễn thời trang quốc tế, khi bản sắc Việt được giới thiệu trước bạn bè thế giới chị có cảm xúc thế nào?
Lần đầu đưa bộ sưu tập của tôi đến UN - DRESS – show thời trang bền vững quốc tế ở Thụy Sĩ cách đây hơn 3 năm, cảm xúc đầu tiên tôi trải qua là lo lắng. Tham dự những sân khấu lớn như vậy là một trải nghiệm hoàn toàn mới, và cũng từ đó, tôi mới thực sự nhận ra khoảng cách rất lớn giữa thời trang Việt Nam và thế giới. Ngoài yếu tố thẩm mỹ, ban giám khảo đã đặt ra hàng loạt câu hỏi về chỉ số carbon của từng loại vải, quy trình sản xuất và các chứng chỉ quốc tế liên quan. Họ đánh giá yếu tố bền vững cực kỳ nghiêm túc và không bỏ qua bất kỳ chi tiết nào.
Thời điểm đó, các loại thổ cẩm mà La Phạm sử dụng đều do người dân tộc làm thủ công, được truyền từ đời này sang đời khác. Chúng tôi không có nhà máy khép kín hay quy trình sản xuất cố định. Khi họ hỏi đến quy trình tạo ra từng sợi thêu trên thổ cẩm, có chắc là tự làm hay mua ở chợ, nếu mua thì nguồn gốc từ đâu, có chứng chỉ gì không, tôi thực sự nhận ra sự khác biệt lớn giữa cách Việt Nam và thế giới khi nhìn nhận về thời trang bền vững.
Tại Việt Nam, khái niệm “bền vững” hiện nay phần lớn vẫn mang tính tự phát, chưa có một hệ thống kiểm định rõ ràng. Trong khi đó, ở nước ngoài, mọi sản phẩm trước khi được công bố đều phải trải qua quy trình kiểm định nghiêm ngặt và minh bạch. Chính sự khác biệt này đã cho tôi một góc nhìn hoàn toàn mới, buộc phải thay đổi tư duy nếu muốn đi xa hơn.
Nhờ những show quốc tế mà La Phạm tham gia, chúng tôi tích lũy được rất nhiều kinh nghiệm về cách làm việc và vận hành của các tổ chức, thương hiệu đã đi trước cả thế kỷ — vượt trội không chỉ về chất lượng mà còn ở sự sáng tạo và công nghệ. Cũng từ đó, chúng tôi xác định rõ hơn mục tiêu: không ngừng học hỏi, không ngại đầu tư thời gian và nguồn lực để nâng tầm tôi.
Mỗi lần bước ra một sân khấu quốc tế, chúng tôi lại trưởng thành hơn, tiến bộ hơn. Con đường để thật sự gia nhập thị trường thời trang thế giới còn dài, nhưng ai cũng phải bắt đầu từ những bước đi đầu tiên. Quan trọng nhất là tôi biết rõ tôi đang ở đâu, không ngại thay đổi và kiên định bước tiếp. Chính điều đó khiến tôi cảm thấy tự hào.
Chị từng chia sẻ rằng việc phải liên tục đổi mới trên chất liệu truyền thống để phù hợp với thị trường quốc tế là một áp lực lớn. Trong quá trình đó, chị có khi nào buộc phải “hy sinh” một phần chi tiết văn hoá vì yêu cầu kỹ thuật hay chi phí sản xuất không? Và ngược lại, đâu là những yếu tố “Việt” mà chị nhất định không thay đổi, dù ở bất kỳ sàn diễn hay thị trường nào?
Chúng tôi chưa bao giờ nghĩ tới việc phải hi sinh bất cứ thứ gì để chạy ý theo xu hướng và đặt lên áp lực cho bản thân để chạy lợi nhuận.
Với La Phạm, mỗi thiết kế không đơn thuần là một sản phẩm thời trang, mà còn là cách gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa. Vì vậy, trong mỗi thiết kế của tôi, chúng tôi luôn cố gắng giữ sự nguyên bản nhất có thể của vật liệu.
Khi một sản phẩm hoàn thiện, điều chúng tôi hướng tới không chỉ là sự thoải mái và tính ứng dụng của người mặc. Quan trọng hơn là trong từng đường vẽ, hoạt tiết thêu hay sợi dệt đều phải được giữ nguyên, như một cách tôn trọng công sức và tâm huyết của những người nghệ nhân đã tạo ra chúng bằng tất cả tình yêu.
Từ ngày đầu thành lập, La Phạm đã xác định rõ ràng một nguyên tắc, con người là gốc và là trọng tâm trong mọi sản phẩm. Mỗi thiết kế không chỉ phản ánh câu chuyện của người sáng tạo mà còn gửi gắm sự trân trọng đến người mặc, nhà cung ứng vật liệu và những người lao động thầm lặng đứng sau quá trình sản xuất.
Có lẽ, chính việc luôn làm mọi thứ bằng cả trái tim, một cách bền bỉ và vững vàng, đã trở thành nền tảng cho thành công của chúng tôi.
Chiến lược sử dụng chất liệu của La Phạm cũng thể hiện rõ triết lý này. Chúng tôi ưu tiên tuyệt đối vật liệu trong nước, tận dụng nguồn tài nguyên bản địa. Chỉ khi trong nước chưa hoặc không thể đáp ứng, La Phạm mới tính đến việc nhập khẩu. Khi đó, tiêu chí lựa chọn luôn được đặt ở mức cao nhất để bảo đảm chất lượng và giữ vững tinh thần “chất Việt” trong từng sản phẩm.
Ngành thời trang hiện đang chiếm khoảng 10% phát thải carbon toàn cầu và có thể gia tăng mạnh nếu không có biện pháp bền vững, trong khi greenwashing vẫn là một vấn đề nhức nhối. Theo kinh nghiệm của chị, đâu là hướng đi để hướng tới thời trang bền vững thực sự?
Ngoài công việc chung là phải đi tìm giải pháp như nguồn vải thay thế và phát triển công nghệ mới, tôi cho rằng yếu tố quan trọng nhất vẫn là giáo dục con người.
Mọi giải pháp về kỹ thuật hay công nghệ, dù tiên tiến đến đâu cũng chỉ là phần ngọn. Nếu muốn giải quyết một vấn đề quan trọng, phải đi từ gốc trước.
Nếu hiểu biết của người dân về tác động của ngành thời trang nhanh còn thấp, những biện pháp khác sẽ khó mang lại hiệu quả thực chất. Một khi người tiêu dùng hiểu rõ cách mỗi lựa chọn mua sắm có thể ảnh hưởng đến môi trường, họ sẽ hình thành ý thức rõ ràng hơn về trách nhiệm của bản thân. Khi ý thức thay đổi, tư duy cũng sẽ chuyển dịch, và từ đó tạo ra những hành vi tiêu dùng bền vững hơn.
Chính nhận thức là nền tảng giúp xây dựng một hệ sinh thái thời trang phát triển lâu dài, nơi người tiêu dùng, nhà sản xuất và các bên liên quan cùng có trách nhiệm, thay vì chỉ trông chờ vào những công nghệ hay mô hình mới. Khi sự hiểu biết tăng lên thì ý thức con người cũng mới tăng lên. Khi con người có ý thức cao thì việc tư duy và lựa chọn mới đúng đắn được.
Khi nói về vật liệu bền vững, điều gây cản trở lớn nhất vẫn chính là mức giá thành. Đối với ngành thời trang, lợi nhuận vẫn đang được đặt lên hàng đầu, điều này khiến cho nhiều doanh nghiệp chần chừ chuyển sang kinh doanh sản phẩm bền vững. La Phạm đối diện với điều này thế nào?
Bản thân tôi trước đây cũng vứt qua của sổ rất phí phạm từ việc mua sắm. Có những món đồ tôi mua chỉ vì ham giá rẻ, nhưng chưa kịp mặc đã lỗi mốt hoặc nhanh chán. Sau đó, chúng bị bỏ xó, cho đi hoặc vứt bỏ, và điều đó khiến tôi cảm thấy có lỗi với môi trường.
Tuy nhiên, cũng có những món đồ mà tôi vẫn dùng hàng chục năm không thấy chán vì chất liệu đẹp không thể thay thế, thiết kế không lỗi mốt, dễ ứng dụng trong mọi hoàn cảnh và có những điểm nhấn rất riêng của sản phẩm.
Chính từ những trải nghiệm của bản thân, tôi mới đúc kết ra giải pháp tạo ra những thiết kế để những người tiêu dùng có trải nghiệm sản phẩm tốt.
Hơn nữa, sống ở Thụy Sĩ lâu năm, tôi cũng học được cách chi tiêu thông minh của người dân nơi đây. Họ sẵn sàng đầu tư vào chất lượng thay vì số lượng. Một sản phẩm có thể đắt lúc ban đầu, nhưng nếu tính trên thời gian sử dụng và giá trị nhận được thì lại rất hợp lý.
Chưa kể ở Thụy Sỹ tiền vứt rác rất là đắt. Tôi lấy ví dụ khi mua một chiếc xe hơi cũ, chi phí bảo trì thường cao hơn, thời gian sử dụng ngắn hơn và chi phí xử lý thải bỏ cũng rất tốn kém. Tính ra, việc đầu tư vào một chiếc xe mới dù đắt hơn ban đầu lại mang lại hiệu quả kinh tế và an toàn cao hơn về lâu dài. Tương tự, khi mua một căn nhà gần nơi làm việc, dù giá có thể cao hơn một chút, nhưng người mua sẽ tiết kiệm được đáng kể chi phí đi lại và có thêm thời gian dành cho bản thân cũng như gia đình. Trong mỗi quyết định chi tiêu, họ luôn cân nhắc nhiều yếu tố - từ kinh tế, sức khỏe đến chất lượng cuộc sống thay vì chỉ nhìn vào giá thành trước mắt.
Càng ngày, tôi càng nhận được nhiều phản hồi từ khách hàng rằng mỗi khi dọn và thanh lý tủ đồ, họ luôn giữ lại các sản phẩm của La Phạm mà không tiếc khi bán lại những món đồ hiệu khác. Với tôi, đó là những lời khen có giá trị nhất, bởi nó chứng tỏ rằng sản phẩm đủ sức thuyết phục để tồn tại lâu dài trong đời sống của người mặc, không phải chỉ là một món đồ theo mùa.
Thực tế, số lượng khách hàng mới của La Phạm tăng trung bình khoảng 20% mỗi năm, dù chi phí marketing rất thấp. Thay vì đầu tư mạnh vào quảng cáo, chúng tôi tập trung toàn lực cho giá trị sản phẩm, bảo đảm mỗi năm đều tốt hơn năm trước. Khoảng 80% khách hàng mới đến từ truyền miệng: họ thấy một người quen mặc, cảm thấy yêu thích và tự tìm đến. Phần lớn những người đã mua đều quay lại.
Chúng tôi tin rằng khi giá trị được xây dựng bền vững, kết quả kinh doanh cũng sẽ phát triển theo hướng bền vững. Tăng trưởng có thể không quá nhanh, nhưng chắc chắn và ổn định. Quan trọng hơn, chúng tôi làm việc không chỉ vì lợi nhuận mà còn vì niềm hạnh phúc khi được sáng tạo và cống hiến cho một giá trị dài hạn.
Vượt qua giá trị trong vai trò một sản phẩm tiêu dùng, những thiết kế trong trang phục của chị đã đạt đến một vai trò quan trọng hơn đó là một sản phẩm văn hóa đặc trưng mang đậm bản sắc dân tộc, là biểu tượng của phụ nữ Việt Nam. Theo chị, làm thế nào để những trang phục này có thể tiếp tục tỏa sáng và phát huy nhiều hơn nữa ở trong và ngoài nước?
Hôm vừa rồi, tôi mới nói chuyện với một người em tốt nghiệp loại xuất sắc bằng thạc sĩ ngành truyền thông về thời trang bền vững tại Anh Quốc. Trong bài nghiên cứu tốt nghiệp, em ấy kết luận rằng chỉ có innovation (đổi mới sáng tạo) mới có thể tiếp nối được bản sắc dân tộc.
Chúng ta thường nói nhiều về việc bảo tồn văn hóa, di sản, nhưng phần lớn công việc này đã được các bảo tàng thực hiện. Tuy nhiên, để di sản văn hóa thực sự được các thế hệ tiếp theo đón nhận, chúng ta cần phải tiếp tục biến những ý tưởng mới thành các sản phẩm, dịch vụ, quy trình hay mô hình kinh doanh mang lại giá trị thực tế. Điều này không chỉ bao gồm việc tạo ra những thứ hoàn toàn mới mà còn là việc cải tiến những gì đã có để tăng hiệu quả và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường hoặc khách hàng.
Điểm mạnh mà La Phạm làm được đến nay là khả năng biến những chất liệu tưởng như khó có thể ứng dụng trong cuộc sống đương đại thành các thiết kế hiện đại, năng động, dễ ứng dụng và gần gũi với mọi lứa tuổi cũng như thị trường quốc tế.
Trong tương lai, chị có đang ấp ủ một dự án hoặc hướng đi mới nào sẽ làm thay đổi cách công chúng nhìn nhận về thương hiệu La Phạm không? Nếu có, chị có thể bật mí đôi chút về những đột phá mà chị đang dự định thực hiện?
Tôi vẫn tiếp tục đi theo con đường bền vững mà La Phạm đã lựa chọn ngay từ những ngày đầu. Điều đó có nghĩa là tôi vẫn giữ vững những giá trị cốt lõi, đồng thời không ngừng học hỏi và cải tiến để mỗi sản phẩm làm ra có chất lượng tốt hơn, những thiết kế đẹp hơn và phong phú hơn
Trong thời gian tới, La Phạm sẽ tiếp tục mở rộng hệ sinh thái, tạo điều kiện để nhiều làng nghề truyền thống và nghệ nhân có thể cùng tham gia, góp phần lan tỏa giá trị truyền thống theo cách tự nhiên và bền vững. Chúng tôi quan niệm rằng để đi xa, không thể đi một mình; sự đồng hành và đoàn kết là yếu tố quyết định.
Hoặc