Trong môi trường công sở, phê bình là một phần tất yếu của quá trình phát triển, nó không mang tính tấn công cá nhân mà là một công cụ giúp cải thiện hiệu suất công việc. Tuy nhiên, cách một nhân viên đón nhận lời phê bình từ cấp trên lại là thước đo chính xác nhất về trí tuệ cảm xúc (EQ) và độ trưởng thành nghề nghiệp của họ. Người EQ cao xem đây là dữ liệu để học hỏi, còn người EQ thấp lại thường có những phản ứng mang tính phòng vệ, tự hủy hoại hình ảnh và cơ hội phát triển của chính mình.
Dưới đây là 4 phản ứng "kinh điển" của người có EQ chưa vững khi đối diện với lời góp ý từ sếp:
1. Phản ứng đổ lỗi: "Không phải lỗi của em"
Đây là phản ứng phổ biến nhất của người EQ thấp. Thay vì tập trung vào vấn đề và trách nhiệm của mình, họ tìm kiếm một bên thứ ba để gánh vác sai sót. Biểu hiện của phản ứng này là việc nhanh chóng biện minh bằng cách viện dẫn các yếu tố bên ngoài như: "Do team khác giao trễ nên em mới không kịp deadline", "Nếu khách hàng không thay đổi yêu cầu phút cuối thì đã không xảy ra chuyện này", hoặc "Lỗi là do hệ thống phần mềm quá cũ".
Phản ứng này cho thấy sự thiếu khả năng nhận trách nhiệm và thiếu kiểm soát cá nhân. Sếp không muốn nghe bạn giải thích ai sai, mà muốn biết bạn sẽ làm gì để khắc phục. Việc đổ lỗi ngay lập tức khiến bạn mất điểm về sự chuyên nghiệp và làm gián đoạn quá trình tìm kiếm giải pháp.
Ảnh minh họa
2. Phản ứng chống đối: "Nhưng em đã..."
Phản ứng này thể hiện sự phòng vệ cảm tính, người bị phê bình cảm thấy bị tấn công cá nhân nên ngay lập tức bật lại, cố gắng bào chữa hoặc chứng minh rằng bản thân không sai hoặc lỗi là khách quan. Họ thường ngắt lời sếp bằng những lý lẽ chi tiết, giải thích dài dòng về quá trình làm việc, hoặc lặp đi lặp lại câu "Nhưng em đã cố gắng hết sức".
Người EQ thấp không thể tách rời bản thân khỏi công việc; khi công việc bị phê bình, họ cảm thấy bản thân bị phê bình. Hành động chống đối này khiến sếp cảm thấy không được tôn trọng và nhận định rằng nhân viên này không có tư duy mở để tiếp thu ý kiến.
3. Phản ứng sụp đổ: Biến vấn đề công việc thành cảm xúc cá nhân
Đây là kiểu phản ứng cảm xúc thái quá, thường thấy ở người không có khả năng kiểm soát tâm trạng và phân định ranh giới giữa công việc và đời sống cá nhân. Biểu hiện là việc đỏ mặt, rơi nước mắt, hoặc thu mình, im lặng hoàn toàn, hoặc nói những câu mang tính cảm xúc như "Sếp đang nhắm vào em" hay "Em cảm thấy mọi cố gắng của em bị phủ nhận".
Việc đưa cảm xúc mạnh vào cuộc họp làm mất tính chuyên nghiệp của buổi phê bình. Nó buộc sếp phải chuyển vai trò từ người quản lý sang người xoa dịu, làm lu mờ mục tiêu chính là giải quyết vấn đề. Người EQ cao hiểu rằng cảm xúc có thể có, nhưng phải được kiểm soát, vì sếp phê bình công việc, không phải giá trị con người bạn.
Ảnh minh họa
4. Phản ứng phớt lờ: Hứa hẹn hời hợt và thiếu kế hoạch
Sau khi nghe phê bình, người EQ thấp không thực sự tiếp thu. Họ chỉ nói "Vâng, em biết rồi" một cách chiếu lệ, không ghi chép, không đặt câu hỏi về giải pháp, và không có bất kỳ kế hoạch hành động cụ thể nào. Lời hứa "Em sẽ sửa ngay" không đi kèm với "Em sẽ sửa bằng cách nào, khi nào và sẽ báo cáo lại như thế nào?".
Họ muốn kết thúc cuộc đối thoại càng nhanh càng tốt, nhưng lại lặp lại lỗi cũ trong tương lai. Phản ứng này cho thấy sự thiếu trách nhiệm thực tế và thiếu kỹ năng tự phản tỉnh để lập kế hoạch hành động. Điều này dẫn đến sự mất niềm tin lớn hơn việc mắc lỗi ban đầu, vì sếp nhận ra lời phê bình vừa rồi không có tác dụng.
Kết
Người EQ cao khi nhận phê bình sẽ chọn phản ứng thứ năm: Lắng nghe chủ động, xác nhận thông tin và đề xuất giải pháp. Họ tập trung vào việc ghi nhận dữ liệu, xin lỗi một cách chuyên nghiệp nếu cần, và ngay lập tức hỏi "Vậy, bước tiếp theo em cần làm gì để cải thiện tình hình?". Khả năng kiểm soát cảm xúc và chuyển đổi từ phòng vệ sang hành động chính là yếu tố quyết định sự nghiệp của bạn sẽ đi về đâu.
Hoặc