Chất độc được nhắc đến ở đây, không gì khác mà chính là aflatoxin.
Aflatoxin là gì?
Aflatoxin là một nhóm độc tố do một số loài nấm thuộc chi Aspergillus, chủ yếu là Aspergillus flavus và Aspergillus parasiticus, sinh ra. Những loại nấm này thường phát triển trên các loại nông sản như lạc (đậu phộng), ngô, gạo, đậu nành và các loại hạt có dầu trong điều kiện nóng ẩm.
TS. BS Hoàng Minh Đức, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức nhận định: Aflatoxin là một trong những độc tố nấm mốc nguy hiểm nhất đối với con người và động vật. Trong đó, aflatoxin B1 được xem là loại có độc tính cao nhất và có khả năng gây ung thư mạnh.
Aflatoxin gây ung thư chủ yếu qua con đường ăn uống khi con người tiêu thụ thực phẩm nhiễm độc tố này. Khi vào cơ thể, aflatoxin được chuyển hóa tại gan bởi enzyme cytochrome P450, tạo thành aflatoxin-8,9-epoxide, một chất có khả năng gắn vào DNA và gây đột biến gen.
Mục tiêu chính của aflatoxin là gen TP53, một gen đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự phát triển của tế bào và ngăn chặn khối u. Đột biến tại gen TP53 có thể làm mất khả năng kiểm soát phân chia tế bào, từ đó dẫn đến sự hình thành ung thư, đặc biệt là ung thư gan (carcinoma tế bào gan – HCC).
Mối liên hệ giữa aflatoxin và ung thư gan
TS. BS Hoàng Minh Đức cho biết: Nhiều nghiên cứu dịch tễ học đã chỉ ra rằng aflatoxin là một yếu tố nguy cơ quan trọng đối với ung thư gan nguyên phát, đặc biệt là ở những khu vực có điều kiện bảo quản lương thực kém, khí hậu nóng ẩm như châu Á và châu Phi.
Nguy cơ ung thư gan tăng cao hơn khi aflatoxin kết hợp với nhiễm virus viêm gan B (HBV). Cơ chế của sự tương tác này là virus HBV làm tăng nguy cơ đột biến DNA do aflatoxin, đẩy nhanh quá trình hình thành ung thư gan.
Những thực phẩm dễ nhiễm aflatoxin
Aflatoxin thường được tìm thấy trong:
- Ngũ cốc: lạc, ngô, gạo, đậu nành, lúa mì;
- Các loại hạt: hạt dẻ, hạnh nhân, hạt hướng dương;
- Gia vị khô: ớt bột, tiêu, nghệ;
- Các sản phẩm từ sữa và thịt: khi gia súc ăn phải thức ăn nhiễm aflatoxin, độc tố này có thể tích lũy trong sữa và thịt.
Và bất kỳ thực phẩm bị nấm mốc nào cũng có thể sản sinh ra afaltoxin.
Để phòng tránh nhiễm aflatoxin, TS. BS Hoàng Minh Đức cho rằng người dân cần:
- Bảo quản thực phẩm đúng cách: Giữ thực phẩm ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc.
- Chọn thực phẩm an toàn: Không sử dụng các loại hạt, ngũ cốc bị mốc hoặc có màu sắc bất thường.
- Chế biến hợp lý: Aflatoxin không bị phá hủy hoàn toàn ở nhiệt độ nấu ăn thông thường, nhưng có thể giảm khi thực phẩm được chế biến kỹ, chẳng hạn như rang hoặc lên men.
- Kiểm soát chất lượng thực phẩm: Các quốc gia có quy định nghiêm ngặt về giới hạn aflatoxin trong thực phẩm. Người tiêu dùng nên ưu tiên chọn sản phẩm từ các thương hiệu uy tín.
"Aflatoxin là một độc tố nguy hiểm, có liên quan mật thiết đến ung thư gan. Việc kiểm soát và giảm thiểu tiếp xúc với aflatoxin thông qua chế độ ăn uống an toàn là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Cùng với đó, cần nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ nhiễm aflatoxin để phòng tránh các tác hại lâu dài", TS. BS Hoàng Minh Đức chia sẻ.
Hoặc