Trong tháng 9/2025, nhóm nghiên cứu do TS. Đinh Quang Diệp cùng cán bộ Phòng Khoa học và Hợp tác quốc tế – Vườn quốc gia Bù Gia Mập đã phát hiện và công bố sự hiện diện của loài gừng Zingiber thorelii Gagnep. Đây là lần đầu tiên loài thực vật thuộc họ gừng (Zingiberaceae) này được ghi nhận chính thức tại khu vực, góp phần bổ sung thêm dữ liệu quan trọng cho hệ thực vật Việt Nam nói chung và vùng Đông Nam Bộ nói riêng.
Trước đó, gừng Thorel đã từng được phát hiện ở một cánh rừng tại Kon Tum, nhưng chưa từng được ghi nhận thêm ở khu vực khác. Phát hiện loại gừng này tại Vườn quốc gia Bù Gia Mập mở ra nhiều triển vọng nghiên cứu mới. Loài này không chỉ có giá trị khoa học mà còn tiềm năng kinh tế và thẩm mỹ lớn.
Gừng Thorel tại Vườn quốc gia Bù Gia Mập: (ảnh VGG).
Zingiber thorelii, còn gọi là gừng Thorel, là cây thân thảo cao 50–100 cm, có thân rễ mập, phân nhánh và mọc ngang. Loài này đặc trưng bởi cụm hoa mọc từ thân rễ, cánh hoa đỏ cam rực rỡ, lá bắc xếp chồng đẹp mắt. Khi chín, quả chuyển từ xanh lục sang đỏ sẫm tạo nên nét đặc trưng hiếm thấy trong họ gừng.
Theo các tư liệu thực vật học, loài này được nhà khoa học người Pháp François Gagnepain mô tả năm 1907, dựa trên mẫu vật do Clovis Thorel thu thập trong chuyến thám hiểm sông Mê Kông (1866–1868). Mẫu định danh hiện vẫn được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Pháp.
Gừng Thorel được ghi nhận rải rác ở Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan, Trung Quốc và Việt Nam. Phát hiện tại Bù Gia Mập đã mở rộng vùng phân bố đã biết của loài tại nước ta, đồng thời làm sáng tỏ thêm lịch sử phân loại phức tạp của chúng.
Trước đây, một số tài liệu coi Zingiber xishuangbannaense (phát hiện ở Vân Nam, Trung Quốc) là loài riêng biệt. Tuy nhiên, các cơ sở dữ liệu thực vật học uy tín như World Checklist of Selected Plant Families (WCSP) và Plants of the World Online (POWO) hiện xác định đây chỉ là tên đồng nghĩa của Zingiber thorelii.
Giá trị khoa học và bảo tồn
Với hình thái đẹp, gừng Thorel có thể được nhân giống, trồng cảnh quan hoặc trồng xen dưới tán điều, cao su ở vùng đệm quanh Vườn quốc gia, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân mà vẫn bảo tồn được hệ sinh thái rừng.
Nhóm nghiên cứu cho biết, các khảo sát tới đây sẽ tập trung đánh giá quần thể, môi trường sống và đặc điểm sinh thái của loài, từ đó đề xuất biện pháp bảo tồn và nhân rộng. Phát hiện này là kết quả của những nỗ lực khảo sát thực địa nghiêm túc trong điều kiện kinh phí hạn chế, nhưng cho thấy tiềm năng to lớn của Bù Gia Mập như một ‘kho báu’ đa dạng sinh học.
Theo nhiều nghiên cứu quốc tế, gừng Thorel chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học quý như gingerol, shogaol và flavonoid – các chất có đặc tính chống viêm, kháng khuẩn và chống oxy hóa mạnh mẽ.
Nghiên cứu của Okwuosa và cộng sự (2017) đăng trên tạp chí MDPI, cùng công trình của Vũ Thái An và cộng sự (2020) về thành phần tinh dầu của loài này, đều cho thấy tiềm năng ứng dụng cao trong phát triển dược phẩm và thực phẩm chức năng.
Dù hiện chưa có sản phẩm thương mại từ gừng Thorel, giới khoa học đánh giá đây là hướng nghiên cứu tiềm năng, có thể giúp tạo ra các chế phẩm hỗ trợ điều trị viêm, stress oxy hóa hoặc làm nguyên liệu trong mỹ phẩm tự nhiên.
Bù Gia Mập hiện là một trong những vườn quốc gia có mức độ đa dạng sinh học cao nhất miền Đông Nam Bộ, với hàng nghìn loài động, thực vật, trong đó có nhiều loài đặc hữu và nguy cấp.
Hoặc