Vào tháng 2/2025, các nhà khoa học thuộc Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật cùng Viện Nghiên cứu hệ gen (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), phối hợp với các đồng nghiệp trong và ngoài nước, đã công bố phát hiện hai loài thằn lằn mới cho khoa học. Mẫu chuẩn được thu tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Sốp Cộp (tỉnh Sơn La) và các tỉnh Khánh Hòa, Phú Yên (cũ) thuộc Nam Trung Bộ.
Loài đầu tiên được ghi nhận là Thằn lằn cổ trường Scincella truongi Pham, Ziegler, Pham, Hoang, Ngo and Le 2025. Loài Scincella truongi được phát hiện tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Sốp Cộp, tỉnh Sơn La. Đây là loài có đặc điểm hình thái và di truyền khác biệt so với các loài trong cùng chi, quan hệ gần gũi nhất với thằn lằn cổ đuôi đỏ (Scincella rufocaudata), nhưng khác biệt về số vảy ở gáy, hàng vảy trên lưng, quanh thân và có sai khác di truyền 17,3% (gen COI). Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí quốc tế Zookeys.
Thằn lằn cổ trường Scincella truongi (Ảnh: TTXVN )
“Kho báu sống” thứ 2 được ghi nhân là loài: Ô rô cường Acanthosaura cuongi Ngo, Le, Nguyen, Nguyen, Nguyen, Phan, Nguyen, Ziegler and Do, 2025.
Loài Acanthosaura cuongi được tìm thấy tại Khánh Hòa và Phú Yên (cũ). Loài này có quan hệ gần với Ô rô vành (Acanthosaura coronata) ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, nhưng có kích thước cơ thể lớn hơn và sai khác di truyền 11,5% (gen Cytb) và 14,2% (gen COI). Công trình đã được đăng trên European Journal of Taxonomy.
Cả hai loài mới này được đặt theo TS. Phạm Thế Cường – Ủy viên Hội đồng khoa học Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, nhằm ghi nhận đóng góp của ông trong nghiên cứu và bảo tồn các loài bò sát, lưỡng cư tại Việt Nam.
Thằn lằn Ô rô cường Acanthosaura cuongi (Ảnh: TTXVN)
Ý nghĩa khoa học và bảo tồn
Việc phát hiện ra 2 loài mới theo chuyên gia bước đầu có thể khẳng định vùng phân bố của hai loài hoàn toàn không trùng lặp, song cần nghiên cứu sâu hơn để xác định phạm vi chính xác. Phát hiện này cung cấp thêm bằng chứng về sự đa dạng sinh học của Khu Bảo tồn thiên nhiên Sốp Cộp cũng như các tỉnh Nam Trung Bộ, đồng thời khẳng định vai trò của Việt Nam như một trung tâm đa dạng bò sát và lưỡng cư ở Đông Dương.
Việc phát hiện hai loài thằn lằn mới có ý nghĩa nhiều mặt:
- Khẳng định Việt Nam là “điểm nóng” đa dạng sinh học, còn tiềm ẩn nhiều loài chưa được khám phá.
- Bổ sung dữ liệu khoa học toàn cầu, góp phần nghiên cứu tiến hóa và đặc điểm di truyền của nhóm bò sát.
- Tăng cường giá trị bảo tồn, cho thấy sự cần thiết bảo vệ rừng và sinh cảnh tự nhiên ở Sơn La, Khánh Hòa, Phú Yên (cũ).
- Tôn vinh các nhà khoa học Việt Nam trên trường quốc tế thông qua việc đặt tên loài.
Phát hiện này không chỉ làm giàu thêm kho tàng sinh học Việt Nam, mà còn gửi đi thông điệp mạnh mẽ về tầm quan trọng của nghiên cứu, bảo tồn thiên nhiên trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường.
Hoặc