Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Lê Minh Trí trình bày Tờ trình dự án Luật.
Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe trình bày Tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.
Trình bày Tờ trình, Chánh án TAND tối cao Lê Minh Trí nhấn mạnh, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức hệ thống Tòa án theo hướng kết thúc hoạt động của Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện; thành lập Tòa án nhân dân khu vực; chuyển các Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt thành các Tòa chuyên trách trong Tòa án nhân dân khu vực.
Theo đó, mô hình tổ chức hệ thống Tòa án gồm: Tòa án nhân dân tối cao; Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Tòa án nhân dân khu vực (sửa đổi Điều 4 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024).
Trong đó, đối với nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân khu vực, sẽ cơ cấu lại các Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương thành Tòa án nhân dân khu vực.
Sửa đổi, bổ sung quy định về cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân khu vực, trong đó quy định tại các Tòa án nhân dân khu vực có các Tòa chuyên trách gồm: Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính, Tòa Kinh tế, Tòa Gia đình và người chưa thành niên.
Bổ sung quy định tại một số Tòa án nhân dân khu vực có Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ, phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa chuyên trách này do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định. Tòa án nhân dân tối cao dự kiến tổ chức 03 Tòa Phá sản tại 03 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội, Đà Nẵng và TPHCM; tổ chức 02 Tòa Sở hữu trí tuệ tại 02 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.
Việc bố trí các Tòa chuyên trách về Phá sản, Sở hữu trí tuệ tại một số Tòa án nhân dân khu vực ở các tỉnh, thành phố lớn là trung tâm kinh tế, tài chính của đất nước là cần thiết nhằm nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ việc này; đồng thời, để hiện thực hóa cam kết và khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc thực thi nghiêm túc quyền sở hữu trí tuệ, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, thu hút mạnh mẽ đầu tư nước ngoài của nước ta với cộng đồng quốc tế. Việc quy định các Tòa chuyên trách về Phá sản, Sở hữu trí tuệ nêu trên không làm phát sinh đầu mối, không làm tăng biên chế và trụ sở làm việc.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật
Tăng số lượng Thẩm phán TANDTC lên 23 đến 27 người
Báo cáo thẩm tra dự án Luật do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Ủy ban tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND. Nội dung của dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, thống nhất với hệ thống pháp luật.
Phạm vi sửa đổi, bổ sung tập trung vào các quy định có liên quan đến sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và nhiệm vụ, quyền hạn của TAND theo mô hình tổ chức 3 cấp.
Ủy ban tán thành quy định về tổ chức TAND gồm TANDTC, TAND cấp tỉnh, TAND khu vực. (Các Tòa án quân sự được giữ nguyên theo Luật hiện hành). Kết thúc hoạt động của TAND cấp cao và TAND cấp huyện.
Ủy ban cơ bản nhất trí việc phân định lại nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp Tòa án, cụ thể: TANDTC được bổ sung nhiệm vụ xét xử phúc thẩm vụ án hình sự mà bản án, quyết định của TAND cấp tỉnh chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị; giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định của TAND cấp tỉnh đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị (2 nhiệm vụ này tiếp nhận từ TAND cấp cao).
TAND cấp tỉnh có nhiệm vụ sơ thẩm vụ án hình sự theo quy định của luật; phúc thẩm tất cả các bản án, quyết định của TAND khu vực chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị; giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định của TAND khu vực đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị (nhiệm vụ này tiếp nhận từ TAND cấp cao).
TAND khu vực xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo quy định của luật; sơ thẩm tất cả các vụ án, vụ việc dân sự, hành chính và giải quyết các việc khác thuộc thẩm quyền của Tòa án.
Các nội dung sửa đổi, điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của các TAND nêu trên là thực hiện đúng chủ trương về tăng cường phân cấp, phân quyền; phù hợp với tổ chức bộ máy, nguồn lực hiện có và khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao; bảo đảm TAND 3 cấp hoạt động bình thường, không gián đoạn.
Ủy ban tán thành việc thành lập các Tòa Phúc thẩm TANDTC để thực hiện nhiệm vụ mới được giao về xét xử phúc thẩm bản án, quyết định hình sự của TAND cấp tỉnh chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị.
Cơ bản thống nhất với đề xuất của Cơ quan trình về việc thành lập Tòa Kinh tế tại TAND khu vực; Tòa Sở hữu trí tuệ, Tòa Phá sản tại một số TAND khu vực ở các tỉnh, thành phố lớn là trung tâm kinh tế, tài chính của đất nước nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và hội nhập quốc tế, do tranh chấp về kinh doanh, thương mại, sở hữu trí tuệ và giải quyết phá sản ngày càng phổ biến và đều là loại việc khó, có tính chất phức tạp, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, Thẩm phán phải có kiến thức chuyên sâu.
Ủy ban cơ bản nhất trí với đề nghị tăng số lượng Thẩm phán TANDTC từ 13 đến 17 người (theo quy định Luật hiện hành) lên 23 đến 27 người để có đủ nhân lực thực hiện nhiệm vụ xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm mới tiếp nhận từ TAND cấp cao, bảo đảm chất lượng và thời hạn xét xử.
Ủy ban cơ bản tán thành việc sửa đổi, bổ sung quy định về điều kiện để mở rộng nguồn đối tượng xem xét, bổ nhiệm Thẩm phán TANDTC trong trường hợp đặc biệt do cấp có thẩm quyền quyết định, theo đó nhân sự được đề nghị bổ nhiệm phải đang là Thẩm phán TAND, có đủ 5 năm trở lên làm Vụ trưởng Vụ chuyên môn nghiệp vụ tại TANDTC và số lượng người được đề nghị bổ nhiệm theo quy định này không quá 10% tổng số Thẩm phán TANDTC.
Quy định này là cần thiết nhằm xây dựng đội ngũ Thẩm phán TANDTC giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp, công tâm, chuyên nghiệp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới như Nghị quyết 27-NQ/TW đề ra.
Hoặc