Bệnh nhân tên B.Q.H., 21 tuổi (quê Nam Định), chưa từng đi khám sức khỏe cho đến khi cơ thể xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như mệt mỏi kéo dài, buồn nôn, sụt cân nhanh chóng và phải nhập viện cấp cứu do ngất xỉu. Qua quá trình thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cần thiết, các bác sĩ đã đưa ra kết luận chấn động: bệnh nhân đang mắc suy gan giai đoạn 4.
Qua khai thác bệnh sử, H. cho biết đã giảm 15kg trong thời gian 6 tháng, thường xuyên mệt mỏi, hoa mắt, ăn uống kém. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nghiêm trọng này được xác định là do thói quen nhịn ăn sáng kéo dài. Chính thói quen tưởng chừng như vô hại này đã âm thầm tàn phá sức khỏe của bệnh nhân, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng mà không ai có thể ngờ tới. Câu chuyện của B.Q.H là một lời nhắc nhở sâu sắc về tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe gan, đặc biệt là qua những thói quen hàng ngày mà chúng ta thường xem nhẹ.
Ngoài việc uống rượu, một số thói quen buổi sáng như nhịn ăn, ăn nhiều món ngọt, lạm dụng thuốc và thiếu vận động có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe gan. Gan là cơ quan đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ độc tố, lưu trữ chất dinh dưỡng và chuyển hóa các chất béo, đường. Tổn thương gan thường tiến triển chậm và diễn ra âm thầm, vì vậy việc chăm sóc gan là vô cùng cần thiết, đặc biệt là trong những thói quen hàng ngày.
Vào buổi sáng, gan đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh lượng đường trong máu, chuẩn bị cho cơ thể hoạt động trong ngày. Cơ quan này cũng sẵn sàng tiếp nhận để xử lý thức ăn nạp vào và tiếp tục lọc bỏ độc tố. Tuy nhiên, một số thói quen buổi sáng thường ngày tuy đơn giản nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây căng thẳng cho gan.
Bỏ bữa sáng
Một số người cho rằng bỏ bữa sáng giúp giảm cân song nó có thể gây ra một số tác động tiêu cực đến cơ thể. Thói quen này có nguy cơ dẫn đến giảm mức năng lượng, khó tập trung và thậm chí tăng cảm giác thèm ăn thực phẩm không lành mạnh vào cuối ngày. Gan cũng cần nhiên liệu để hoạt động, đặc biệt là sau một đêm dài không nạp thực phẩm. Nhịn ăn quá lâu có thể làm tăng các hormone gây căng thẳng như cortisol, gián tiếp gây gánh nặng cho gan.
Thêm vào đó, cơ quan này còn đóng vai trò điều hòa đường huyết. Khi bỏ bữa ăn đầu tiên, gan phải làm việc nhiều hơn để giữ mức glucose ổn định bằng cách chuyển đổi glycogen dự trữ thành năng lượng.
Nếu không thấy đói vào buổi sáng, hãy thử một số món ăn nhẹ tốt cho gan như một quả trứng luộc, một nắm hạnh nhân hoặc nước chanh ấm với một thìa hạt chia ngâm. Những món khai vị nhẹ nhàng này sẽ giúp gan hoạt động tốt hơn để bắt đầu ngày mới.
Ăn sáng với thực phẩm nhiều dầu mỡ
Bánh mì kẹp thịt, xúc xích, khoai chiên hay bánh chiên giòn là lựa chọn phổ biến vào buổi sáng vì tiện lợi. Tuy nhiên, đây lại là "gánh nặng vô hình" cho gan. Những loại thực phẩm này chứa nhiều chất béo bão hòa và trans fat - kẻ thù của gan. Khi hấp thụ thường xuyên, chất béo tích tụ tại gan dẫn đến gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) - căn bệnh có thể tiến triển thành viêm gan và xơ gan.
Chuyên gia dinh dưỡng Dr. Sarah Brewer (Anh) khuyến nghị: "Thay vì lựa chọn thực phẩm chiên rán, hãy ưu tiên bữa sáng với protein sạch (trứng luộc, sữa chua Hy Lạp), ngũ cốc nguyên hạt và rau quả để hỗ trợ chức năng gan".
Uống thực phẩm bổ sung hoặc thuốc khi bụng đói
Nhiều người có thói quen dùng thuốc giảm đau, thuốc bổ, thậm chí thuốc ngủ từ đêm hôm trước mà không cần chỉ định bác sĩ. Một số thuốc như paracetamol, statin, hoặc các thuốc giảm viêm NSAIDs có thể gây độc gan nếu sử dụng sai cách hoặc kéo dài.
Tạp chí Liver International đã đăng tải nghiên cứu năm 2023 cho thấy hơn 25% các ca viêm gan cấp tính có liên quan đến việc tự ý dùng thuốc không kê đơn. Vì gan là nơi chuyển hóa thuốc, việc lạm dụng khiến tế bào gan bị tổn thương, lâu dài dẫn đến xơ gan.
Bác sĩ dinh dưỡng Megan Rossi (Anh) nhấn mạnh: "Hãy luôn uống thuốc đúng thời điểm, liều lượng và hỏi ý kiến chuyên gia, nhất là khi bụng rỗng vào buổi sáng vì lúc này gan phải làm việc với cường độ cao để chuyển hóa".
Lười vận động
Thức dậy và nằm trên giường lướt điện thoại liên tục trong thời gian dài đầu ngày không có lợi cho gan hoặc tuần hoàn máu. Thói quen ít vận động, đặc biệt là ngay sau khi thức dậy cũng có khả năng làm chậm quá trình trao đổi chất, làm suy yếu quá trình tiêu hóa. Vận động nhẹ nhàng vào buổi sáng như giãn cơ, đi bộ hoặc yoga góp phần tăng lưu lượng máu đồng thời hỗ trợ giải độc gan.
Ngủ không ngon cũng gây căng thẳng cho gan do hormone cortisol và đường huyết cao. Mỗi người nên cố gắng đi ngủ trước 22h và tránh ăn vặt hoặc xem điện thoại quá khuya. Giấc ngủ càng sâu, đủ giấc, gan càng thực hiện tốt chức năng trong đêm.
Cách khởi động buổi sáng giúp bảo vệ gan hiệu quả
- Uống một ly nước ấm ngay khi thức dậy để kích hoạt hệ tiêu hóa và hỗ trợ gan lọc độc.
- Ăn sáng điều độ, ưu tiên thực phẩm ít chất béo xấu, giàu chất xơ và đạm tốt.
- Giữ tinh thần bình tĩnh, tránh tranh cãi hay cáu gắt đầu ngày.
- Đi tiểu ngay sau khi thức dậy để hỗ trợ thải độc.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần dùng thuốc, không tự ý kết hợp nhiều loại.
Hoặc