Tâm lý học giải đáp ‘Tại sao người nghèo không tách bạch được tiền bạc ra khỏi lòng tự trọng?

Lâm với mức lương tháng 11 triệu, khi bạn kết hôn vẫn cắn răng mừng phong bì 3 triệu, trong khi chính mình đến bữa sáng còn tiếc không dám thêm quả trứng. Còn ông Văn – người hàng xóm có tài sản lên đến hàng tỷ đồng – đưa khách đến nhà hàng Michelin tiêu tiền không tiếc tay, nhưng lại cãi vã không dứt với nhân viên thu ngân siêu thị chỉ vì chiếc túi chứa thực phẩm giá 10 ngàn đồng. Những tình huống như vậy diễn ra hàng ngày.

Tại Trung Quốc, các cuộc khảo sát xã hội học cho thấy: Trong nhóm hộ gia đình có thu nhập dưới 100.000 tệ/năm (khoảng 360 triệu đồng), chi tiêu cho các mối quan hệ xã hội chiếm tới 32%; trong khi ở nhóm có thu nhập trên 500.000 tệ/năm (khoảng 1,8 tỷ đồng), tỷ lệ này chỉ là 11%. Những con số này phơi bày một sự thật khá xót xa: Chúng ta thường dùng sự "hào phóng" về tiền bạc để che giấu sự nghèo nàn trong tâm hồn.

Nhà nhân học Margaret Mead từng nói: "Mức độ văn minh của một xã hội phụ thuộc vào cách con người đối xử với tiền bạc." Sự "hào phóng" của tầng lớp dưới thực chất là một dạng tiêu dùng mang tính bù đắp. Lý thuyết "tài khoản tâm lý" trong tâm lý học cho rằng: Khi con người cảm thấy thiếu hụt ở một khía cạnh nào đó, họ sẽ tiêu dùng quá mức để bù đắp khoảng trống trong tâm lý.

Giống như những người họ hàng ở quê, sẵn sàng vét sạch tiền tiết kiệm chỉ để tổ chức một đám tang thật long trọng – thực chất là dùng tiền để mua sự tôn trọng từ hàng xóm láng giềng. Còn sự "keo kiệt" của người giàu, chẳng qua là sự tính toán chính xác về chi phí cơ hội – mỗi đồng tiết kiệm được đều có thể trở thành vốn đầu tư.

Dữ liệu từ một nền tảng cho thấy, trong số những người đang mắc nợ, có đến 35% khoản nợ bắt nguồn từ chi tiêu xã giao không cần thiết . Những món quà đắt tiền để "bằng bạn bằng bè", những tiêu dùng xa xỉ để giữ thể diện – thực chất là sự sa lầy vào "cái bẫy so sánh xã hội" .

Thí nghiệm kinh tế hành vi của Đại học Stanford xác nhận: Những người quá quan tâm đến đánh giá của người khác thường có tình trạng tài chính kém hơn 27% so với người tiêu dùng lý trí. Ngược lại, những người thực sự thuộc tầng lớp tinh anh về tài chính – như Warren Buffett – đến nay vẫn sống trong ngôi nhà cũ mua từ 58 năm trước, nhưng lại quyên góp hàng trăm tỷ đô la cho các hoạt động từ thiện. Người giàu - Họ từ lâu đã tách bạch tiền bạc ra khỏi lòng tự trọng.

Cắt đứt chuỗi chi tiêu cảm xúc : Áp dụng "phương pháp bình tĩnh 24 giờ" để đối phó với tiêu dùng bốc đồng. Khi bạn muốn mua hàng xa xỉ để giữ thể diện, hãy ghi lại xem số tiền đó có thể giải quyết được bao nhiêu vấn đề thực tế.

Tái cấu trúc tài khoản tâm lý : Chia thu nhập thành ba tài khoản: "Sinh tồn, Phát triển, Xã giao" – và quy định bắt buộc rằng chi tiêu xã giao không được vượt quá 5% tổng thu nhập.

Thiết lập công thức quy đổi giá trị : Học tư duy của người giàu, tính toán "1 giờ = bao nhiêu tiền", từ đó từ chối mọi hình thức tiêu hao thời gian có giá trị thấp.

Sự trưởng thành thực sự là khi bạn học cách dùng tiền bạc để nuôi dưỡng cuộc sống, chứ không phải để mua lấy sự công nhận. Giống như trong cuốn Cha Giàu Cha Nghèo từng nói: "Người nghèo quan tâm đến giá cả, người giàu quan tâm đến giá trị."

Khi bạn không còn dùng sự hào phóng để che giấu sự tự ti, cũng không còn dùng sự tiết kiệm để ngụy trang cho tính keo kiệt, thì bạn mới có thể phá vỡ lời nguyền tiền bạc và sự cố định tầng lớp xã hội.

Lần tới khi đối diện với một quyết định chi tiêu, xin hãy nhớ: Mỗi đồng bạn bỏ ra đều đang bỏ phiếu cho cuộc sống mà bạn mong muốn.