“Điểm nóng” phát thải của ngành nông nghiệp
Sáng nay (30/7), tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) tổ chức Hội nghị tham vấn Dự thảo “Đề án sản xuất trồng trọt giảm phát thải giai đoạn 2025-2035” (Đề án).
Phát biểu tại hội nghị, ông Hoàng Trung - Thứ trưởng Bộ NN&MT - cho biết, kiểm kê khí nhà kính năm 2020 cho thấy Việt Nam phát thải khoảng 454,6 triệu tấn CO₂. Trong đó, riêng ngành nông nghiệp chiếm 116 triệu tấn, lĩnh vực trồng trọt đóng góp tới 70% lượng phát thải - chủ yếu từ sản xuất lúa nước, sử dụng phân bón không tối ưu và đốt phụ phẩm nông nghiệp.
“Chúng ta không thể tiếp tục duy trì những tập quán canh tác cũ vốn gây tổn hại đến môi trường. Nếu không hành động sớm, nông sản Việt sẽ vấp phải các rào cản kỹ thuật tại các thị trường xuất khẩu lớn, nơi yêu cầu truy xuất carbon và giảm phát thải đang ngày càng khắt khe”, ông Hoàng Trung nhấn mạnh.
Ông Hoàng Trung - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật và Trồng trọt, Bộ NN&MT mục tiêu của Đề án là đến năm 2035 lĩnh vực trồng trọt phải góp phần cắt giảm ít nhất 10% tổng lượng phát thải khí nhà kính so với năm 2020. Riêng khí methane - loại khí có khả năng làm nóng gấp hơn 80 lần CO₂ - cần giảm ít nhất 30%.
Tuy vậy, quá trình chuyển đổi này vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản từ nhận thức của nông dân và cán bộ quản lý còn hạn chế, đến thiếu cơ chế tài chính hỗ trợ đầu tư công nghệ xanh, và khó tiếp cận thị trường tín chỉ carbon do thiếu hành lang pháp lý và đơn vị trung gian kỹ thuật.
Để tháo gỡ nút thắt, bà Hương đề xuất hàng loạt giải pháp đồng bộ: Bổ sung nhân lực chuyên trách giảm phát thải từ trung ương đến địa phương; ứng dụng công nghệ số để giám sát, truy xuất và thống kê dữ liệu phát thải; tăng cường phân cấp cho địa phương lựa chọn mô hình sản xuất phù hợp; đồng thời thúc đẩy huy động vốn từ ODA, hợp tác công - tư và nguồn vốn khí hậu.
“Chúng ta phải đào tạo nhân lực, kết nối thị trường tín chỉ các-bon và đầu tư vào nghiên cứu, tư vấn chính sách ngay từ bây giờ. Nếu muốn tiến nhanh và bền vững, đây là những trụ cột bắt buộc,” bà Hương nhấn mạnh.
Hướng tới trồng trọt giảm phát thải
Theo Bộ NN&MT, Đề án “Sản xuất trồng trọt giảm phát thải” là một trong những trụ cột quan trọng để Việt Nam thực hiện cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Nếu triển khai hiệu quả, các giải pháp trong đề án có thể giúp giảm từ 8–11 triệu tấn CO₂ tương đương mỗi năm.
Mô hình tiên phong đã thực hiện là chương trình “Phát triển bền vững một triệu héc-ta lúa chất lượng cao, giảm phát thải” tại Đồng bằng sông Cửu Long. Kết quả bước đầu rất khả quan: Giảm phát thải methane 30-45%, tiết kiệm nước 20-30%, giảm chi phí đầu vào 5-10% và tăng thu nhập cho người dân từ 10-20%.
Từ kết quả đó, Bộ NN&MT cho rằng, các cây trồng như ngô, sắn, đậu tương, cây ăn quả cũng được đánh giá có tiềm năng giảm phát thải nếu được đầu tư nghiên cứu, chính sách và tài chính phù hợp. Bộ NN&MT nhận định, việc sản xuất nông sản theo hướng giảm phát thải, có truy xuất nguồn gốc carbon, chứng nhận môi trường sẽ giúp nông sản Việt tiếp cận các thị trường có giá trị cao như: EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ... với giá bán tăng từ 10-25% so với sản phẩm thông thường.
Chương trình “Phát triển bền vững một triệu ha lúa chất lượng cao, giảm phát thải” tại Đồng bằng sông Cửu Long đã đạt được nhiều thành tựu.
Trên thực tế, một số địa phương và doanh nghiệp đã chủ động tiếp cận mô hình phát thải thấp. Bà Lương Thị Kiểm - Phó Giám đốc Sở NN&MT Hải Phòng - chia sẻ: "Thành phố đã thực hiện nhiều biện pháp để giảm phát thải như: khuyến khích sử dụng rơm rạ cho cây vụ đông, chuyển đổi canh tác lúa và phát triển cây trồng vụ ba. Với diện tích trồng lúa (sau sáp nhập) khá lớn và có tới 40 % người dân phụ thuộc vào nông nghiệp thì Hải Phòng rất mong muốn được tham gia mô hình trồng lúa phát thải thấp và đề nghị các chính sách hỗ trợ, cơ sở pháp lý cụ thể để triển khai hiệu quả."
Về phía doanh nghiệp, ông Lê Văn Phương - Tổng Giám đốc Lasuco Group - cho rằng ngành mía đường sở hữu nhiều lợi thế để giảm phát thải: Cây mía có thể tích trữ tới 60 tấn carbon mỗi ha, phụ phẩm như bã mía và mật rỉ có thể được dùng sản xuất ethanol, điện sinh khối và biogas, giảm áp lực phát thải từ đốt rác nông nghiệp.
Lasuco cũng đang đầu tư cải tiến công nghệ, tận dụng điện mặt trời, tăng hiệu suất tuabin và sử dụng điện sinh khối để thay thế điện lưới. “Chúng tôi kiến nghị xây dựng cơ chế tín chỉ các-bon tự nguyện, đồng thời điều chỉnh giá mua điện từ bã mía lên 10-13 cent/kWh để khuyến khích đầu tư chuyển đổi xanh,” ông Phương đề xuất.
Chuyển đổi mô hình trồng trọt không chỉ là yêu cầu môi trường, mà còn là cơ hội định hình lại vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị nông sản toàn cầu. Bộ NN&MT đang tiếp tục tham vấn ý kiến và sớm hoàn thiện Đề án. Khi được triển khai đồng bộ Đề án sẽ là chìa khóa để nông nghiệp nước ta bước vào kỷ nguyên phát triển xanh - hiện đại - bền vững.
Hoặc