'Vua cá tra' từng làm ăn ra sao trước khi rời sàn chứng khoán?

Chủ tịch Thủy sản Hùng Vương Dương Ngọc Minh. Ảnh: TL.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước mới đây đã chính thức ra quyết định hủy tư cách công ty đại chúng của CTCP Thủy sản Hùng Vương (UPCoM: HVG).

Trước khi sa sút tới mức cổ phiếu rời sàn và bị loại khỏi danh sách công ty đại chúng, Thủy sản Hùng Vương của Chủ tịch Dương Ngọc Minh từng được mệnh danh là "vua cá tra" Việt Nam.

Từ xưởng cá nhỏ ở Tiền Giang đến vị thế "vua cá tra"

CTCP Thủy sản Hùng Vương tiền thân là Công ty TNHH Hùng Vương, thành lập năm 2003 tại Khu công nghiệp Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang. Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chế biến cá tra fillet đông lạnh xuất khẩu với vốn điều lệ ban đầu 32 tỷ đồng.

Doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình công ty cổ phần từ đầu năm 2007 và đến năm 2009 đưa cổ phiếu niêm yết trên HoSE.

Trong giai đoạn đỉnh cao, Hùng Vương sở hữu 7 nhà máy chế biến cá tra xuất khẩu với mô hình sản xuất khép kín hàng đầu Việt Nam, vượt trội cả về quy mô hoạt động, kim ngạch xuất khẩu lẫn chất lượng sản phẩm. Các nhà máy đủ đủ điều kiện xuất khẩu sang 27 nước EU, đồng thời mở rộng thị trường sang Mỹ, Đông Âu, Trung Quốc...

Đến năm 2011, Hùng Vương trở thành doanh nghiệp chế biến cá da trơn xuất khẩu lớn nhất Việt Nam và là đơn vị duy nhất thời điểm đó vận hành quy trình khép kín từ sản xuất thức ăn chăn nuôi, nuôi trồng, chế biến đến xuất khẩu cá tra, basa. Công ty cũng là doanh nghiệp dẫn đầu kim ngạch xuất khẩu mặt hàng cá tra của Việt Nam.

Từ năm 2013, doanh thu của Hùng Vương vượt 11.180 tỷ đồng. Tính riêng phần sở hữu khoảng 36% tại công ty, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Dương Ngọc Minh khi đó nằm trong top 20 người giàu nhất thị trường chứng khoán, đứng vị trí thứ 13 với khối tài sản hơn 1.000 tỷ đồng. Nếu tính cả nhóm người có liên quan, tỷ lệ nắm giữ có thể lên tới 60%.

Đây cũng là giai đoạn ông Minh theo đuổi tham vọng đưa Hùng Vương chạm mốc doanh thu tỷ USD, mục tiêu cực kỳ hiếm hoi với doanh nghiệp Việt lúc bấy giờ. Các năm sau đó, doanh thu tiếp tục tăng mạnh, đạt hơn 15.000 tỷ đồng năm 2014 và vượt 18.000 tỷ đồng năm 2016.

Nhưng khi quy mô mở rộng quá nhanh, áp lực vốn trở thành gánh nặng. Từ tham vọng tỷ USD, Hùng Vương lao dốc vì vay nợ quá nhiều, hiệu quả kinh doanh suy giảm và chuỗi đầu tư dàn trải. Giấc mơ của "vua cá tra" cũng vì thế mà không thể thành hiện thực.

Cú lao dốc của một đế chế

Năm 2015 mở đầu đà trượt dốc của "vua cá tra". Khi ngành cá tra bước vào giai đoạn biến động mạnh, giá bán giảm sâu xuống sát mức giá vốn, biên lợi nhuận của Hùng Vương dần bị bào mòn. Cú trượt này xuất hiện đúng lúc doanh nghiệp đang dấn thân vào loạt thương vụ thâu tóm, mở rộng sang nhiều lĩnh vực ngoài cốt lõi.

Bất chấp kinh doanh kém thuận lợi, Hùng Vương vẫn liên tục đi mua lại doanh nghiệp khác, đẩy quy mô lên mức vượt xa năng lực tài chính. Hệ quả là công ty dần đánh mất vị thế đầu ngành vào tay CTCP Vĩnh Hoàn.

Từ chỗ là một trong những tên tuổi lớn nhất ngành thủy sản, Hùng Vương rơi vào chuỗi thua lỗ từ năm 2016, kéo dài sang 2017 và đặc biệt nặng nề trong năm 2019. Đến cuối 2019, khoản lỗ lũy kế đã vượt 1.700 tỷ đồng.

Sai lầm lớn nhất nằm ở chiến lược phình to quá nhanh. Từ quy mô vốn điều lệ 120 tỷ đồng năm 2007, đến cuối 2016, Hùng Vương đã sở hữu 27 công ty con và liên kết, tổng tài sản hơn 16.600 tỷ đồng.

Thủy sản Hùng Vương "đổ nợ" vì kinh doanh dàn trải. Ảnh: HVG.

Riêng nợ vay lên tới mức đáng báo động gần 7.650 tỷ đồng vay ngắn hạn và hơn 1.060 tỷ đồng vay dài hạn. Trong khi hoạt động kinh doanh chính suy yếu, lợi nhuận quá mỏng không đủ bù đắp chi phí lãi vay, khiến doanh nghiệp dần mất khả năng thanh toán. Các ngân hàng từ chối giãn nợ, đẩy Hùng Vương vào thế buộc phải bán tháo tài sản.

Từ cuối 2017, công ty bắt đầu hành trình thu hẹp quy mô, điển hình như bán đứt CTCP Sao Ta cho nhóm cổ đông SSI và chuyển nhượng 50% vốn tại CTCP Thức ăn chăn nuôi Việt Thắng.

Năm 2018, công ty tiếp tục cơ cấu tài sản khi bán lô đất 765 Hồng Bàng (TP.HCM) thu 370 tỷ đồng; bán lô đất 94 Phạm Đình Hổ thu 190 tỷ đồng; đồng thời thoái bớt các vùng nuôi trồng để bổ sung dòng tiền.

Trong báo cáo thường niên 2019, Chủ tịch Dương Ngọc Minh thừa nhận doanh nghiệp đã sử dụng vốn ngắn hạn để đầu tư tài sản dài hạn, dẫn tới vòng xoáy mất cân đối tài chính. Ông cũng phàn nàn việc ngân hàng "không đồng hành" khiến khó khăn chồng thêm khó khăn.

Đầu năm 2020, Hùng Vương nhận vốn từ Thaco thông qua mua cổ phần và hợp tác với Thadi. Theo thỏa thuận, Thaco và bên liên quan sẽ nắm 35% cổ phần và tham gia điều hành. Tuy nhiên, chỉ chưa đầy một năm sau, đến cuối 2020, Thaco bất ngờ thoái vốn và không còn là cổ đông lớn.

Tháng 8/2020, hơn 227 triệu cổ phiếu HVG bị hủy niêm yết bắt buộc khỏi HoSE do vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ công bố thông tin. Hùng Vương chuyển sang giao dịch trên UPCoM nhưng vẫn tiếp tục vi phạm, dẫn đến việc bị duy trì diện đình chỉ giao dịch.