Một bà mẹ chia sẻ: "Tôi dạy con rất ngoan, nhưng nó luôn là người chịu thiệt, phải làm sao đây?". Chị kể rằng con gái mình bình thường rất nghe lời, nhưng tính cách lại hơi nhút nhát. Bị bạn giành đồ chơi thì chỉ biết đứng một bên tủi thân, bị người khác mắng thì không dám đáp lại, bị bắt nạt cũng chỉ biết khóc lóc. Ở nhà thì dễ cáu gắt, nhưng ra ngoài lại vô cùng rụt rè, thu mình.
Thực ra, tính cách của một đứa trẻ khi còn nhỏ chính là tấm gương phản chiếu tương lai của nó. Nhà tâm lý học Katō Taizō từng nói: "Một khi con người chọn cho mình một kiểu hành vi trong thời thơ ấu, thì ngay cả khi trưởng thành cũng rất khó thay đổi".
Nuôi dạy con cái, ai cũng mong con mình sau này thành đạt, không chịu thiệt. Nhưng tính cách từ nhỏ của con đã quyết định "bánh răng số phận" trong tương lai của nó. Đặc biệt, nếu trẻ có những đặc điểm dưới đây, cha mẹ cần cảnh giác, vì khi lớn lên, những đứa trẻ này rất dễ chịu thiệt thòi trong cuộc sống.
01. Trẻ có tính cách nóng nảy, thiếu tôn trọng người khác
Trên mạng, không ít phụ huynh than phiền rằng con mình có tính khí khó chịu: chỉ cần không vừa ý là ném đồ, thậm chí gào thét; thích dỗi, không nói chuyện, không quan tâm ai; nóng như "thùng thuốc súng", một chút là bùng nổ, dỗ thế nào cũng không nguôi. Những đứa trẻ này chính là kiểu "dễ nổi giận": chỉ cần không vui là mang theo sự công kích, thù địch với người khác.
Nghiên cứu cho thấy, khi trẻ phát triển kiểu tính cách này, khuyết điểm của chúng sẽ bị phóng đại vô hạn: tính cách độc đoán, thiếu trách nhiệm, thiếu bao dung; cảm xúc mất kiểm soát, dễ xung đột vì chuyện nhỏ; thường giải quyết vấn đề bằng cách quát mắng, đánh đập, thiếu đồng cảm; thích làm "người lãnh đạo", bắt người khác nghe theo mình, khiến người khác cảm thấy bị coi thường.
Một người mẹ nọ có cậu con trai rất nóng nảy, chỉ cần ai nói một câu, cậu có thể đáp trả mười câu. Nếu ý kiến của mình không được chấp nhận, cậu lập tức nổi giận, cho rằng bị xúc phạm. Kết quả, càng lớn cậu càng cô lập, lên cấp 3, đại học thì gần như không có bạn bè. Đến khi cần người giúp đỡ, ai cũng tìm lý do để tránh.
Một đứa trẻ không biết tôn trọng người khác, lại dễ mất kiểm soát cảm xúc, thì khi bước ra xã hội rất dễ chịu thiệt.
Ảnh minh hoạ
02. Trẻ ngoan ngoãn, hiểu chuyện nhưng thiếu chính kiến
Nhiều cha mẹ cho rằng con cái phải ngoan ngoãn, hiểu chuyện, nghe lời, như vậy mới là nuôi dạy thành công. Nhưng về sau họ lại thắc mắc: "Tại sao con tôi hồi nhỏ ngoan ngoãn, hiểu chuyện, mà lớn lên lại khiến tôi phải lo lắng đủ điều?" Bởi vì khi ta quá nhấn mạnh "phải nghe lời, phải ngoan", ta đang đè nén nhu cầu được thể hiện bản thân của con.
Một nghiên cứu của Đại học Princeton (Mỹ) chia trẻ 2–5 tuổi thành hai nhóm: nhóm đầu là những đứa trẻ có tính phản kháng cao, thích cãi lại; nhóm còn lại là trẻ ngoan ngoãn, ít phản kháng. Kết quả cho thấy, 80% trẻ ở nhóm đầu có khả năng tự phân tích, phán đoán và quyết định độc lập, trong khi chỉ 24% trẻ ngoan ngoãn có được khả năng này khi trưởng thành.
Điều này cho thấy, khi cha mẹ chỉ mong con "ngoan, nghe lời", thực ra đang tước đi khả năng độc lập và chủ kiến của trẻ.
Có một chuyên gia tâm lý học từng nói thẳng: "Cái gọi là "hiểu chuyện" chỉ giúp cha mẹ đỡ mệt, nhưng thực chất là xuất phát từ nỗi sợ và mong muốn kiểm soát con cái". '
"Hiểu chuyện" đôi khi chỉ là cách lấy lòng người lớn, và khi kiểu tính cách này hình thành, đứa trẻ sẽ sống trong đau khổ nội tâm. Hậu quả là trẻ dễ bị trầm cảm, lo âu, phản kháng ngầm, luôn sợ sai, thiếu chính kiến, rụt rè, thường xuyên nhún nhường, bỏ qua cảm xúc của bản thân. Tất cả sự ngoan ngoãn ấy cuối cùng sẽ hóa thành sự kìm nén và tủi thân, không ai biết, nhưng đi theo suốt cuộc đời.
03. Trẻ "trái tim thủy tinh" - tâm lý yếu đuối
Một bà mẹ nhắn tin than thở rằng con mình cực kỳ nhạy cảm, chỉ cần bị chê một chút là khóc, làm sai việc gì là tự nói mình "ngu quá", ngã nhẹ cũng khóc, bị nhắc vài câu cũng nước mắt lưng tròng. Đó chính là kiểu "tâm lý thủy tinh" trong tâm lý học - dễ tổn thương, dễ sụp đổ. Nếu trẻ dễ khóc, dễ buồn, dễ chán nản chỉ vì chuyện nhỏ, thì cha mẹ cần cảnh giác, vì "tính cách thủy tinh" này khiến trẻ dễ trở thành người quá nhạy cảm.
Về sau, chúng thường không chịu được áp lực, dễ trốn tránh khó khăn, hay tự phủ định bản thân, tâm lý tiêu cực nặng, luôn sợ người khác không thích mình và suy diễn quá mức.
Một cư dân mạng kể rằng, hồi nhỏ cô rất nhạy cảm, chỉ cần bị va chạm nhẹ là khóc nức nở. Bố mẹ thương con nên không bao giờ mắng hay để cô chịu uất ức. Kết quả, cô lớn lên trở thành người yếu đuối, sợ bị chê, không dám nói lớn tiếng trước người khác. Trẻ bị bao bọc quá mức, chỉ cần va chạm nhỏ là sụp đổ, và đó là điều nguy hiểm nhất.
04. Trẻ quá phụ thuộc, thiếu tự lập
Một bà mẹ khác than phiền rằng con mình quá lười, việc gì cũng gọi "mẹ ơi", gặp khó khăn là không biết làm, học đại học rồi vẫn mang quần áo về cho mẹ giặt. Trẻ ngày nay dường như ngày càng "vô dụng", chuyện gì cũng muốn dựa vào cha mẹ. Nguyên nhân là do cha mẹ bao bọc quá mức.
Khi cha mẹ làm hết mọi việc, con sẽ quen dựa dẫm và mất khả năng tự đứng trên đôi chân mình. Dần dần hình thành tính cách phụ thuộc: không có tư duy độc lập, dễ tổn thương, dễ thấy bất lực, thiếu chính kiến, luôn chờ người khác quyết định thay, cảm thấy yếu đuối và vô năng.
Có đứa trẻ từ hai tuổi đã được cha mẹ đăng ký vô số lớp học: âm nhạc, mỹ thuật, toán học… Cha mẹ luôn quyết định thay, chỉ bảo "đây là điều tốt cho con". Kết quả, đứa trẻ mất dần khả năng tự chọn lựa, gặp việc thì hoang mang, khi đi làm vì thiếu năng lực tự chủ nên bỏ lỡ nhiều cơ hội thăng tiến.
Miyazaki Hayao từng nói: "Đừng quá phụ thuộc vào ai, bởi một khi chia xa, điều mất đi không chỉ là người đó mà là chỗ dựa tinh thần của bạn". Sự bảo vệ quá mức thực chất là xiềng xích trói buộc tiềm năng của con.
05. Những đứa trẻ "thực sự mạnh mẽ" có những đặc điểm chung sau
Muốn con không chịu thiệt trong tương lai, cha mẹ phải giúp con xây dựng nhân cách lành mạnh ngay từ nhỏ. Các nhà khoa học chỉ ra rằng, những trẻ trưởng thành thành công thường có bốn đặc điểm nổi bật.
Thứ nhất, biết quản lý cảm xúc ổn định. Nhà giáo Tôn Thụy Tuyết (Trung Quốc) nói: "Trong 6 năm đầu đời, phát triển cảm xúc còn quan trọng hơn phát triển nhận thức." Từ 3 đến 6 tuổi, trẻ bắt đầu hình thành "cái tôi", biết quan tâm người khác nghĩ gì và đó là lúc nên dạy trẻ quản lý cảm xúc: biết lúc nào, ở đâu, nên thể hiện cảm xúc gì là phù hợp; không khóc ầm nơi công cộng, không giận dữ trước người ngoài, biết tự tiêu hóa cảm xúc xấu. Trẻ có cảm xúc tốt sẽ có cuộc sống tốt.
Thứ hai, tính cách độc lập. Hãy để con tự làm việc của mình, để con trải nghiệm và học được sự kiên cường, tự lập, trách nhiệm. Ví dụ như cho con học nấu ăn, giả vờ yếu để con học cách chăm sóc, giao lại việc của con cho chính con. Con đường của con, con phải tự bước mới có thể đi xa.
Thứ ba, nội tâm vững vàng. Có một câu văn nổi tiếng: "Khi ta yếu đuối, ta như quả trứng sống, chỉ cần rơi là vỡ tan. Nhưng nếu nội tâm mạnh mẽ, ta như quả trứng chín, dù rơi vẫn nguyên vẹn".
Trẻ cần học cách chịu đựng nghịch cảnh, kiên trì và giữ bản sắc riêng. Phải để con trải qua khó khăn, không bỏ cuộc giữa chừng, và biết nói "không" khi cần. Chỉ khi đó, con mới có thể sống chủ động, tự tin và có trách nhiệm.
06. Lời kết
Có người từng nói: "Nhìn một đứa trẻ, có thể đoán được tương lai của nó". Quả thật, tính cách thời thơ ấu chính là nền tảng của cuộc đời sau này. Trẻ có cảm xúc ổn định, EQ cao sẽ có nhiều bạn bè chân thành.
Cha mẹ biết buông tay đúng lúc, con sẽ tự lập hơn bạn nghĩ. Cha mẹ cho con cơ hội rèn luyện sức mạnh, con sẽ không dễ gục ngã. Người xưa nói: "Ba tuổi xem lớn, bảy tuổi xem già." Muốn con có tương lai rộng mở, hãy bắt đầu vun đắp nhân cách ngay từ những năm đầu đời.
Hoặc